ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Οι Αθηναίοι είχαν μεν καταφέρει να ανακάμψουν μετά την πανωλεθρία της Σικελικής εκστρατείας, οι Σπαρτιάτες με επικεφαλής το Λύσανδρο είχαν ισχυροποιηθεί κατά πολύ στη θάλασσα με τα χρήματα του Κύρου και τα πλοία των αποστατών συμμάχων των Αθηναίων. Ανάμεσα στις αποστάτριες πόλεις υπήρχαν και πολλές της Ιωνίας, οι οποίες ήθελαν να απαλλαγούν από την αθηναϊκή επικυριαρχία και τους φόρους που αυτή συνεπαγόταν. Οι Αθηναίοι συναισθανόμενοι ότι χωρίς συμμάχους ο πόλεμος θα ήταν χαμένος γι’ αυτούς, έκαναν μια τελευταία προσπάθεια να πάρουν πάλι υπό τον έλεγχό τους το Αιγαίο δημιουργώντας ένα στόλο που έφτανε τα 180 πλοία. Την ηγεσία του αθηναϊκού στόλου που βρισκόταν στη Σάμο την παρέδωσαν στον Κόνωνα (406 π.Χ.). Στους Αιγός Ποταμούς της θρακικής Χερσονήσου ο στόλος αυτός καταστράφηκε και έτσι η Αθήνα πλέον ηττημένη ήταν στην εξουσία των νικητών Σπαρτιατών.

«……Επειδή αι νήες αι υμέτεραι διεφθάρησαν……»

Κατέφθασε ο στόλος του Λύσανδρου στον Πειραιά και τότε καταλύθηκε η ήδη διαβρωμένη αθηναϊκή δημοκρατία και εγκαταστάθηκαν οι τριάκοντα τύραννοι (404 π.Χ.) .

 

 

ΠΑΡΑΚΜΗ ΑΘΗΝΑΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ (η μικρή χουντα)

            Το 413 πΧ δημιουργήθηκε  ο  θεσμός των προβούλων , δεκαμελούς κυβερνητικού οργάνου με χρονικά απεριόριστη δικαιοδοσία και αρμοδιότητα να εξετάζουν τις προτάσεις πριν υποβληθούν στην εκκλησία του δήμου και στη Βουλή. Συνέπεια η εξασθένιση της Βουλής, ένα από τους δέκα προβούλους ήταν και ο Σοφοκλής (Με την επαναεπικράτηση των δημοκρατικών, δικάστηκε. Παρόλη τη στεναχώρια του, στη δίκη με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια, δήλωσε ότι τότε δεν υπήρχε κατά την άποψη του τίποτε καλύτερο να πράξει. Οι δικαστές τον αθώωσαν).

.

            Το 411πΧ.  Έχουμε τρομοκρατία από τους ολιγαρχικούς που  τρομοκρατούν τους πολίτες στην Αθήνα, τον Ιανουάριος-Μάρτιος παρουσιάζονται οι Θεσμοφοριάζουσες/ Λυσιστράτη και κατάλυση της Δημοκρατίας στην Αθήνα. Ακολούθως γίνεται Ολιγαρχική επανάσταση στην Αθήνα. Σε συνέλευση που συγκαλείται έξω από την πόλη, στον Κολωνό, ο λαός αναγκάζεται να δεχτεί μείωση του αριθμού των ενεργών πολιτών στους 5.000. Δημιουργείται μια επιτροπή από 30 συγγραφείς αυτοκράτορες μεταξύ των οποίων και οι πρόβουλοι.
Οι Τετρακόσιοι επιβάλλουν την εξουσία τους. Η Βουλή των Τετρακοσίων διαλύει τη Βουλή των Πεντακοσίων και εξαπολύει πογκρόμ εναντίον των δημοκρατικών πολιτών.

Το καθεστώς των Τετρακοσίων καταρρέει και η κυβέρνηση περνά στους Πεντακισχιλίους, με ουσιαστικό ηγέτη το μετριοπαθή ολιγαρχικό Θηραμένη.

ἡ δὲ βουλὴ ἡ πρὸ τῶν τριάκοντα βουλεύουσα διέφθαρτο
καὶ ὀλιγαρχίας ἐπεθύμει, ὡς ἴστε, μάλιστα. τεκμήριον
δέ· οἱ γὰρ πολλοὶ <οἱ> ἐξ ἐκείνης τῆς βουλῆς τὴν ὑστέραν βου-
λὴν <τὴν> ἐπὶ τῶν τριάκοντα ἐβούλευον. τοῦ δ’ ἕνεκα ταῦτα
λέγω ὑμῖν; ἵν’ εἰδῆτε, ὅτι τὰ ψηφίσματα <τὰ> ἐξ ἐκείνης
τῆς βουλῆς οὐκ ἐπ’ εὐνοίᾳ τῇ ὑμετέρᾳ ἀλλ’ ἐπὶ καταλύσει
τοῦ δήμου τοῦ ὑμετέρου ἅπαντα ἐγένετο, καὶ ὡς τοιούτοις
οὖσιν αὐτοῖς τὸν νοῦν προσέχητε

…….. Η προ των Τριάκοντα δε υπάρχουσα βουλή είχε διαφθαρή, και επεθύμει πάρα πολύ την ολιγαρχίαν. Απόδειξις δε είναι το εξής. Οι περισσότεροι δηλαδή βουλευταί τής προ των Τριάκοντα βουλής, εγένοντο βουλευταί της επομένης βουλής, της επί των Τριάκοντα. Διατί σας τα λέγω αυτά; Διά να εννοήσετε ότι όλα τα ψηφίσματα εκείνης της βουλής εγίνοντο όχι προς εξασφάλισιν της δημοκρατίας, αλλά προς ανατροπήν αυτής, και διά να προσέχετε εις αυτά, διότι σκοπόν είχον την κατάλυσιν της δημοκρατίας…………

(Λυσίου Λόγοι)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΛΥΣΙΑΣ.

Η παρακμή της Αθηναϊκής δημοκρατίας φαίνεται στην φράση του Λυσία «…η δε βουλή η προ των τριάκοντα ….διεφθάρτο…».

Αυτή ήταν η κατάσταση όταν έφτασε το μήνυμα του στόλου στους Αιγός Ποταμούς

«….Ἐν δὲ ταῖς Ἀθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς
ἐλέγετο ἡ συμφορά, καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν
μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγ-
γέλλων· ὥστ’ ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη, οὐ μόνον
τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ
ἑαυτούς, πείσεσθαι νομίζοντες οἷα ἐποίησαν Μηλίους τε
Λακεδαιμονίων ἀποίκους ὄντας, κρατήσαντες πολιορκίᾳ, καὶ
Ἱστιαιέας καὶ Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας καὶ
ἄλλους πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων…..»

(Ξενοφών Ελληνικά)

 

ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ ΤΥΡΑΝΝΟΙ (οι καίσαρες της ερήμου)

            Μετά την ταπεινωτική ήττα των Αθηνών στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, οι Σπαρτιάτες συναινούν στη σύναψη ειρήνης με τους Αθηναίους
«με τον όρο να εφαρμόσουν το πολίτευμα των προγόνων τους».

Έτσι «και τα νεώτερα πράγματα ποιώ» (ανατροπή του πολιτεύματος) οδήγησε την πόλη να διαιρεθεί στις εταιρίες των ολιγαρχικών ων δημοκρατικών. Ο Λύσανδρος, ο Λακεδαιμόνιος νικητής του πολέμου, υποστήριξε τη μερίδα των ολιγαρχικών, όπως διέπραξε σε όλες τις κατακτημένες περιοχές.

Μετά από την πρόταση κάποιου ανθρώπου με το όνομα Δρακοντίδης, από το δήμο των Αφιδνών, και κάτω από την πίεση του Λυσάνδρου, η Εκκλησία δημιουργεί ένα σώμα 30 ανθρώπων, με στόχο τη δημιουργία μιας νέας «πολιτείας», δηλαδή πολιτεύματος, όπως είχε συμβεί το 411 π.Χ. Απώτερος σκοπός ήταν η επιστροφή σε αυτό που αποκαλέστηκε «πάτριος πολιτεία», δηλαδή πολίτευμα των προγόνων, εκκαθαρίζοντας το εκλογικό σώμα και καταργώντας τους «μισθούς», δηλαδή τις καταβολές χρημάτων προς τους φτωχότερους πολίτες. Τα μέλη του σώματος επιλέχτηκαν από τους φίλους του Θηραμένη, ο οποίος διαπραγματεύτηκε την ειρήνη, και του Κριτία, ενός φιλολάκωνα αριστοκράτη.

Η Εκκλησία του Δήμου προέβαλε αντίσταση, ωστόσο με τη βοήθεια μιας σπαρτιατικής φρουράς που εγκαταστάθηκε στην πόλη οι Τριάκοντα, με τον Κριτία επικεφαλής, εγκαθίδρυσαν ένα καθεστώς τρόμου, το οποίο διατήρησε στο ακέραιο τα πολιτικά δικαιώματα μοναχά 3.000 ατόμων, μέλη της δικής τους παράταξης, διόρισαν οι ίδιοι τα μέλη της Βουλής των 500, η οποία είχε νομοθετικές αρμοδιότητες. Κατάργησαν τους νόμους του Εφιάλτη και του Αρχίστρατου, ακόμη και ορισμένους από εκείνους του Σόλωνα.  Οι αντίπαλοί τους μπορούσαν να βρουν ξαφνικά το θάνατο χωρίς να προηγηθεί δίκη, αρχή έγινε από τον πολιτικό Κλεοφώντα (λυροποιού) που τόλμησε να αμφισβητήσει την ορθότητα των προτεινομένων όρων εκ μέρους της Σπάρτης, του έκαναν λοιπόν μια καραμπινάτα στημένη δίκη και τον καταδίκασαν σε θάνατο, ο ίδιος ο Αριστοφάνης στους «Βάτραχους» προβλέπει την εξόντωσή του λόγω των δημοκρατικών του πεποιθήσεων.  

            Τόση όμως ήταν η βία και η αυθαιρεσία που χρησιμοποίησαν, ώστε επονομάστηκαν τύραννοι.

Εκείνοι που αντιστάθηκαν στην εξέλιξη αυτή των πραγμάτων εξοντώθηκαν χωρίς οίκτο, ανάμεσά τους κι ο ίδιος ο Θηραμένης που εξαναγκάστηκε να πιει κώνειο. Δημιούργησαν μια σωματοφυλακή 300 ανθρώπων, οι οποίοι κουβαλούσαν μαστίγια, και χειρίστηκαν τη φρουρά που άφησαν οι Σπαρτιάτες. Επίσης ίδρυσαν ένα νέο σώμα δέκα ατόμων για να κυβερνήσουν τον Πειραιά, παραδοσιακό προπύργιο των δημοκρατικών.

Ο κατάλογος αυτός των ονομάτων μάς παρατίθεται από τον Ξενοφώντα. Σημειώνεται πως ορισμένοι από αυτούς φέρουν το ίδιο όνομα με διασημότερους συμπατριώτες τους, αλλά δεν πρόκειται για τα ίδια πρόσωπα. Για παράδειγμα ο τύραννος Σοφοκλής δεν έχει σχέση με το διάσημο δραματουργό, ούτε ο τύραννος Αισχίνης με το διάσημο ρήτορα.




Αισχίνης
Αναίτιος
Αρεσίας
Αριστοτέλης
Διοκλής
Δρακοντίδης
Ερασίστρατος
Ερατοσθένης
Ευκλείδης
Ευμάθης
Θεογένης
Θέογνις
Θηραμένης (Ανάμεσα στους 30 μόνο ο Θηραμένης ήταν ο πιο μετριοπαθής και ο πιο φρόνιμος)
Ιέρων
Ιππόλοχος
Ιππόμαχος
Κλεομήδης
Κριτίας
Μηλόβιος
Μνησιθείδης
Μνησίλοχος
Ονομακλής
Πείσων
Πολυχάρης
Σοφοκλής
Φαιδρίας
Φείδων
Χαιρέλεως
Χαρικλής
Χρέμων.

  Παραμερίζοντας τους θεσμούς, προχώρησαν σε μια σειρά από εκτελέσεις μετοίκων (ανάμεσα στους οποίους συναντούμε τον Πολέμαρχο, αδερφό του ρήτορα Λυσία, ο οποίος κατόρθωσε να ξεφύγει) και πλουσίων πολιτών, ώστε να δημεύσουν την περιουσία τους. Οι εκτελέσεις αυτές τελικά έσπειραν τη διχόνοια ανάμεσα στους Τριάκοντα

.

Ο Αριστοτέλης, ο Ισοκράτης και ο Αισχίνης υπολογίζουν τον αριθμό των θυμάτων στα 1.500 άτομα (αν και δε γνωρίζουμε αν ο αριθμός αντιπροσωπεύει το σύνολο των θυμάτων, πολιτών και μετοίκων), τεράστιος αριθμός για έναν πληθυσμό 40.000 ανδρών με πολιτικά δικαιώματα (και κάπου ισάριθμων μετοίκων) για ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα. «Πολλούς γαρ των πολιτών αγαθούς απωλέσαμεν και ….των τριάκοντα εξηλάθημεν….».

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον Ξενοφώντα, ο Σωκράτης, ο οποίος γνώριζε προσωπικά ορισμένους από τους Τριάκοντα (και μάλιστα τον ίδιο τον Κριτία) και που ίσως δεν ήταν κι εντελώς αντίθετος με την προοπτική μιας τέτοιας «ολιγαρχικής επανάστασης», αρνήθηκε πεισματικά να συμμετάσχει στις πράξεις τους.

Το καθεστώς των τριάκοντα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα «στημένο ανάλγητο διαρκές στρατοδικείο».

ΘΑΝΑΤΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ

           

Οι αθώοι λοιπόν οδηγούντο στον θάνατο, με γνώμονα το συμφέρον των νικητών Σπαρτιατών και με χέρι των συντοπιτών τους πολιτικών αντιπάλων. 

«…οι ουδέν κακόν την πόλιν ποιήσαντες ηναγκάζοντο αισχίστω ολέθρω απολλύσθαι….»

            «……..επεί θάνατος αυτοίς κατεγνώσθη, μεταπέμπονται εις το δεσμωτήριον ο μεν αδελφήν ο δε μητέρα ο δε γυναίκα………….» .

            Η περιγραφή δείχνει την συγκινητική στιγμή της τελευταίας συνάντησης, καλούν στο δεσμωτήριο προσφιλή πρόσωπα για να τους αποχαιρετήσουν και να τακτοποιήσουν τα περιουσιακά τους, οι στρατηγοί και οι ταξίαρχοι όλοι είχαν σαν κατήγορο τον Αγόρατο.

            Κάποιο όπως ο Ταξίαρχος Διονυσόδωρος υποδεικνύουν στους μαυροφορεμένους («……αφικνειται μέλαν το ιμάτιον ημφιεσμένην……») συγγενείς τους ποιος είναι ο υπεύθυνος (Αγόρατος) και ζητούν εκδίκηση όταν καταλυθεί το κράτος των Τριάκοντα.

            Οι εκτελέσεις γινόντουσαν με πολλούς τρόπους, ο πιο ανώδυνος ήταν να υποχρεωθούν οι θανατοποινίτες να πιούν κώνειο (παρασκευαζόταν από δηλητηριώδες φυτό).

Άλλοι τρόποι ήταν θανάτωση με βασανιστήρια με ρόπαλα ή σιδερένια εργαλεία ή το γκρέμισμα από απότομο βράχο σε βαθιά χαράδρα στην Αττική. Το σίγουρό ήταν ότι οι κατάδικοι σε θάνατο έμεναν λίγο διάστημα στην φυλακή για να μη επιβαρύνεται με έξοδα η πολιτεία

 

ΘΗΡΑΜΕΝΗΣ

            Οι Αθηναίοι ετοιμάστηκαν για πόλεμο πιά μέσα στην Αθήνα

            «…..τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἐκκλησίαν
ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἔδοξε τούς τε λιμένας ἀποχῶσαι πλὴν ἑνὸς
καὶ τὰ τείχη εὐτρεπίζειν καὶ φυλακὰς ἐφιστάναι καὶ τἆλλα
πάντα ὡς εἰς πολιορκίαν παρασκευάζειν τὴν πόλιν.
καὶ οὗτοι μὲν περὶ ταῦτα ἦσαν…..»

(Ξενοφών Ελληνικά)

            Ο Θηραμένης πήγε στην Σάμο στον Λύσανδρο αφού πήρε με ψέματα την συγκατάθεση των Αθηναίων  και με μια μεθοδευμένη αποστολή «ροκάνιζε» τον χρόνο επί τρεις μήνες, για να εξαντληθούν από την πείνα οι πολιορκούμενοι από τα πλοία του Λύσανδρου Αθηναίοι, με στόχο την παράδοσή τους «άνευ όρων». Ας δούμε πως περιγράφει την συμπεριφορά του Θηραμένη ο Λυσίας και ο Ξενοφών:

……….Μετὰ δὲ ταῦτα
Θηραμένης, ἐπιβουλεύων τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ, ἀναστὰς
λέγει ὅτι, ἐὰν αὐτὸν ἕλησθε περὶ τῆς εἰρήνης πρεσβευτὴν
αὐτοκράτορα, ποιήσει ὥστε μήτε τῶν τειχῶν διελεῖν
μήτε ἄλλο τὴν πόλιν ἐλαττῶσαι μηδέν· οἴοιτο δὲ καὶ ἄλλο
τι ἀγαθὸν παρὰ Λακεδαιμονίων τῇ πόλει εὑρήσεσθαι.

Πεισθέντες δὲ ὑμεῖς εἵλεσθε ἐκεῖνον πρεσβευτὴν αὐτοκράτορα,
ὃν τῷ προτέρῳ ἔτει στρατηγὸν χειροτονηθέντα ἀπεδοκι-
μάσατε, οὐ νομίζοντες εὔνουν εἶναι τῷ πλήθει τῷ ὑμετέρῳ.

            Εκεῖνος μὲν οὖν ἐλθὼν εἰς Λακεδαίμονα ἔμενεν ἐκεῖ πολὺν
χρόνον, καταλιπὼν ὑμᾶς πολιορκουμένους, εἰδὼς τὸ ὑμέτε-
ρον πλῆθος ἐν ἀπορίᾳ ἐχόμενον καὶ διὰ τὸν πόλεμον καὶ
τὰ κακὰ τοὺς πολλοὺς τῶν ἐπιτηδείων ἐνδεεῖς ὄντας, νο-
μίζων, εἰ διαθείη ὑμᾶς [ἀπόρως] ὥσπερ διέθηκεν, ἀσμέ-
νως ὁποιαντινοῦν ἐθελῆσαι ἂν εἰρήνην ποιήσασθαι………

……Μετά ταύτα δε ο Θηραμένης αν και εσχεδίαζε κρυφίως ανατροπήν του λαοκρατικού πολιτεύματος ανήλθεν εις το βήμα και είπεν ότι, εάν εκλέξητε αυτόν πρεσβευτήν διά την ειρήνην με απόλυτον πληρεξουσιότητα θα κατορθώση ώστε από τα μακρά τείχη τίποτε να μη καταστραφή, ούτε και άλλον τινά εξευτελισμόν να υποστή η πόλις, και ισχυρίζετο ότι θα κατορθώση να επιτύχη από τους Σπαρτιάτας και άλλο τι ευχάριστον διά την πόλιν. Πεισθέντες δε σεις εξελέξατε εκείνον στρατηγόν με απόλυτον πληρεξουσιότητα, τον οποίον κατά το προηγούμενον έτος εκλεγέντα στρατηγόν τον απέρριψεν η Βουλή ως ακατάλληλον, κατά την γενομένην ενώπιόν της δοκιμασίαν, διότι εθεωρείτο εχθρός της δημοκρατίας.

Εκείνος μεν λοιπόν μεταβάς εις Σπάρτην έμεινεν εκεί πολύν χρόνον αν και εγνώριζεν ότι ο λαός ευρίσκετο εις αθλίαν κατάστασιν εξ αιτίας της πολιορκίας, και ότι ένεκα του πολέμου και της επελθούσης συμφοράς υπήρχεν εν τη πόλει μεγίστη έλλειψις τροφίμων, έμεινεν όμως τοσούτον χρόνον, διότι εφρόνει ότι, αν περιέλθετε σεις εις τόσην έλλειψιν τροφίμων εις όσην ακριβώς περιήλθετε, προθύμως θα συνάψετε την ειρήνην με οιουσδήποτε όρους……..

(Λυσίου Λόγοι)

«…..τοιούτων δὲ ὄντων Θηραμένης εἶπεν ἐν ἐκκλησίᾳ
ὅτι εἰ βούλονται αὐτὸν πέμψαι παρὰ Λύσανδρον, εἰδὼς ἥξει
Λακεδαιμονίους πότερον ἐξανδραποδίσασθαι τὴν πόλιν βουλό-
μενοι ἀντέχουσι περὶ τῶν τειχῶν ἢ πίστεως ἕνεκα. πεμφθεὶς
δὲ διέτριβε παρὰ Λυσάνδρῳ τρεῖς μῆνας καὶ πλείω, ἐπιτηρῶν
ὁπότε Ἀθηναῖοι ἔμελλον διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι τὸν σῖτον
ἅπαντα ὅ τι τις λέγοι ὁμολογήσειν…..»

(Ξενοφών Ελληνικά)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τα Μακρά τείχη που ένωναν τον Πειραιά με την Αθήνα.

Ποια ειρήνη όμως έφερε στην Αθήνα ο Θηραμένης;

……. οἱ
δ’ ἐνθάδε ὑπομένοντες καὶ ἐπιβουλεύοντες καταλῦσαι τὴν
δημοκρατίαν εἰς ἀγῶνα Κλεοφῶντα καθιστᾶσι, πρόφασιν
μὲν ὅτι οὐκ ἦλθεν εἰς τὰ ὅπλα ἀναπαυσόμενος, τὸ δ’ ἀλη-
θὲς ὅτι ἀντεῖπεν ὑπὲρ ὑμῶν μὴ καθαιρεῖν τὰ τείχη.
ἐκείνῳ μὲν οὖν δικαστήριον παρασκευάσαντες καὶ εἰσελ-
θόντες οἱ βουλόμενοι ὀλιγαρχίαν καταστήσασθαι ἀπέκ-
τειναν ἐν τῇ προφάσει ταύτῃ.

  Θηραμένης δὲ ὕστερον ἀφικ-
νεῖται ἐκ Λακεδαίμονος. προσιόντες δ’ αὐτῷ τῶν τε στρα-
τηγῶν τινες καὶ τῶν ταξιάρχων, ὧν ἦν Στρομβιχίδης καὶ
Διονυσόδωρος, καὶ ἄλλοι τινὲς τῶν πολιτῶν εὐνοοῦντες
ὑμῖν, ὥς γ’ ἐδήλωσεν ὕστερον, ἠγανάκτουν σφόδρα. ἦλθε
γὰρ φέρων εἰρήνην τοιαύτην, ἣν ἡμεῖς ἔργῳ μαθόντες ἔγνω-
μεν· πολλοὺς γὰρ τῶν πολιτῶν καὶ ἀγαθοὺς ἀπωλέσαμεν,
καὶ αὐτοὶ ὑπὸ τῶν τριάκοντα ἐξηλάθημεν.

 ἐνῆν γὰρ ἀντὶ
μὲν τοῦ ἐπὶ δέκα στάδια τῶν μακρῶν τειχῶν διελεῖν ὅλα
τὰ μακρὰ τείχη διασκάψαι, ἀντὶ δὲ τοῦ ἄλλο τι ἀγαθὸν τῇ
πόλει εὑρέσθαι τάς τε ναῦς παραδοῦναι [τοῖς Λακεδαιμονίοις]
καὶ τὸ περὶ τὸν Πειραιᾶ τεῖχος περιελεῖν.

 ὁρῶντες δὲ οὗτοι
οἱ ἄνδρες ὀνόματι μὲν εἰρήνην λεγομένην, τῷ δ’ ἔργῳ τὴν
δημοκρατίαν καταλυομένην, οὐκ ἔφασαν ἐπιτρέψειν ταῦτα
γενέσθαι, οὐκ ἐλεοῦντες, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὰ τείχη,
εἰ πεσεῖται, οὐδὲ κηδόμενοι τῶν νεῶν, εἰ Λακεδαιμονίοις
παραδοθήσονται (οὐδὲν γὰρ αὐτοῖς τούτων πλέον ἢ ὑμῶν
ἑκάστῳ προσῆκεν),  ἀλλ’ αἰσθόμενοι ἐκ τοῦ τρόπου τού-
του τὸ ὑμέτερον πλῆθος καταλυθησόμενον, οὐδ’, ὥς φασί
τινες, οὐκ ἐπιθυμοῦντες εἰρήνην γίγνεσθαι, ἀλλὰ βουλόμενοι
βελτίω ταύτης εἰρήνην τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων ποιήσα-
σθαι. ἐνόμιζον δὲ δυνήσεσθαι, καὶ ἔπραξαν ἂν ταῦτα, εἰ
μὴ ὑπ’ Ἀγοράτου τουτουὶ ἀπώλοντο.

 γνοὺς δὲ ταῦτα
Θηραμένης καὶ οἱ ἄλλοι οἱ ἐπιβουλεύοντες ὑμῖν, ὅτι εἰσί
τινες οἳ κωλύσουσι τὸν δῆμον καταλυθῆναι καὶ ἐναντιώ-
σονται περὶ τῆς ἐλευθερίας, εἵλοντο, πρὶν τὴν ἐκκλησίαν
τὴν περὶ τῆς εἰρήνης γενέσθαι, τούτους πρῶτον εἰς δια-
βολὰς καὶ κινδύνους καταστῆσαι, ἵνα μηδεὶς ἐκεῖ ὑπὲρ
τοῦ ὑμετέρου πλήθους ἀντιλέγοι. ἐπιβουλὴν οὖν τοιαύτην
ἐπιβουλεύουσι……..

 

…….Οι δε μείναντες εν Αθήναις φίλοι του Θηραμένους σχεδιάζοντες την κατάλυσιν της δημοκρατίας εισήγαγον εις δίκην τον Κλεοφώντα με την πρόφασιν μεν ότι δεν προσήλθε να αναπαυθή εις την θέσιν εις την οποίαν ώφειλεν ένοπλος να φυλάττη, πραγματικώς δε διότι αντέκρουσε χάριν υμών εις την συνέλευσιν του λαού την πρότασιν περί κατακρημνίσεως των μακρών τειχών. Συγκροτήσαντες λοιπόν δι' εκείνον έκτακτον δικαστήριον, και μετασχόντες αυτού οι επιθυμούντες να εγκαταστήσουν ολιγαρχίαν τον κατεδίκασαν εις θάνατον με την ψευδή ταύτην κατηγορίαν. Ο Θηραμένης επανέρχεται έπειτα από την Σπάρτην. Ελθόντες δε προς αυτόν μερικοί από τους στρατηγούς και τους ταξιάρχους, εκ των οποίων ήτο ο Στρομβιχίδης και Διονυσόδωρος, και μερικοί άλλοι δημοκρατικών φρονημάτων πολίται, όπως έδειξαν ύστερον, ηγανάκτουν πάρα πολύ. Διότι ήλθε κομίζων τοιαύτην ειρήνην, την οποίαν ημείς εν τη εφαρμογή της σαφώς κατενοήσαμεν, διότι πολλούς χρηστούς πολίτας εχάσαμεν και ημείς οι ίδιοι υπό των Τριάκοντα εξωρίσθημεν. Διότι περιείχετο εις την κομισθείσαν υπό του Θηραμένους ειρήνην αντί μεν του να καταστραφούν τα τείχη εις διάστημα δύο χιλιομέτρων, να κρημνισθούν ολόκληρα από του ενός άκρου έως το άλλο, αντί δε να απολαύση η πόλις και άλλο τι αγαθόν (ως υπεσχέθη ο Θηραμένης), να παραδώσωμεν τον στόλον μας εις τους Σπαρτιάτας, και να καταστρέψωμεν και τα οχυρώματα του Πειραιώς. Βλέποντες οι άνδρες εκείνοι ότι η κομισθείσα υπό του Θηραμένους κατ' όνομα μεν ελέγετο ειρήνη, πραγματικώς όμως ότι κατελύετο η δημοκρατία, είπον ότι δεν θα επιτρέψουν να γίνουν αυτά (δεν θα επιτρέψουν την εφαρμογήν τοιαύτης συνθήκης), όχι διότι ελυπούντο, Αθηναίοι πολίται, εάν θα εκρημνίζοντο τα τείχη, ουδέ διότι ελυπούντο τον στόλον, εάν θα παραδοθή εις τους Σπαρτιάτας (διότι ουδέν από αυτά ανήκε περισσότερον εις αυτούς, από όσον ανήκον εις ένα έκαστον από σας), αλλά διότι ησθάνοντο ότι εκ των τοιούτων όρων της συνθήκης θα καταργηθή η δημοκρατία, και όχι (κάθως λέγουν μερικοί) διότι δεν επεθύμουν να γίνη ειρήνη, αλλά διότι ήθελον να συνάψουν ειρήνην με ολιγώτερον βαρείς όρους διά την Αθηναϊκήν δημοκρατίαν. Εφρόνουν δε ότι θα δυνηθούν, και αν δεν εφονεύοντο εξ αιτίας του Αγοράτου τούτου εδώ θα κατώρθωναν ταύτα (την σύναψιν της ειρήνης με ηπιωτέρους όρους). Εννοήσας δε ο Θηραμένης και οι άλλοι οι επιβουλευόμενοι το πολίτευμα, ότι υπάρχουν μερικοί οι οποίοι θα εμποδίσουν την κατάργησιν της δημοκρατίας και θα εναντιωθούν εις την επικύρωσιν της συνθήκης χάριν της ελευθερίας, ήθελον, προτού να συνέλθη ο λαός να συζητήση τους όρους της συνθήκης, να συκοφαντήσουν αυτούς και να τους εναγάγουν ενώπιον δικαστηρίου, διά να μη υπάρχη κανείς εις την συνέλευσιν του λαού να αντιτείνη εις την επικύρωσιν της συνθήκης, και να συνηγορήση υπέρ της ελευθερίας………

(Λυσίου Λόγοι)

«……Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔφασαν πόλιν
Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν μέγα ἀγαθὸν εἰργασμένην ἐν τοῖς
μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι, ἀλλ’ ἐποιοῦντο
εἰρήνην ἐφ’ ᾧ τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας
καὶ τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας καὶ τοὺς φυγάδας
καθέντας τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαι-
μονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὅποι ἂν
ἡγῶνται.

Θηραμένης δὲ καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πρέσβεις ἐπαν-
έφερον ταῦτα εἰς τὰς Ἀθήνας. εἰσιόντας δ’ αὐτοὺς ὄχλος
περιεχεῖτο πολύς, φοβούμενοι μὴ ἄπρακτοι ἥκοιεν· οὐ γὰρ
ἔτι ἐνεχώρει μέλλειν διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἀπολλυμένων τῷ
λιμῷ.

τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ἀπήγγελλον οἱ πρέσβεις ἐφ’ οἷς οἱ
Λακεδαιμόνιοι ποιοῖντο τὴν εἰρήνην· προηγόρει δὲ αὐτῶν
Θηραμένης, λέγων ὡς χρὴ πείθεσθαι Λακεδαιμονίοις καὶ τὰ
τείχη περιαιρεῖν. ἀντειπόντων δέ τινων αὐτῷ, πολὺ δὲ
πλειόνων συνεπαινεσάντων, ἔδοξε δέχεσθαι τὴν εἰρήνην.

μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρός τε κατέπλει εἰς τὸν Πειραιᾶ καὶ
οἱ φυγάδες κατῇσαν καὶ τὰ τείχη κατέσκαπτον ὑπ’ αὐλητρί-
δων πολλῇ προθυμίᾳ, νομίζοντες ἐκείνην τὴν ἡμέραν τῇ
Ἑλλάδι ἄρχειν τῆς ἐλευθερίας…….»

(Ξενοφών Ελληνικά)

Ο Θηραμένης ήταν μετριοπαθής σαν τύραννος εν αντιθέσει  με το Κριτία που είχε  εξτρεμιστικές του ιδέες:

«Αλλά επειδή αυτός [ο Κριτίας] ήταν πρόθυμος να θανατώσει πολλούς, επειδή είχε εξοριστεί από το λαό, ο Θηραμένης του εναντιωνόταν, λέγοντας ότι δεν ήταν λογικό να θανατώνουν κάποιον, επειδή τον τιμούσε ο λαός, και δεν έκανε κακό στους καλούς και αγαθούς ανθρώπους».

Πράγματι, ο Θηραμένης επιθυμούσε ένα πολίτευμα που θα στηριζόταν σε μια μεγάλη βάση εύπορων πολιτών, η οποία θα περιελάμβανε και πλούσιους μη πολίτες. Ο Κριτίας, αντίθετα, πρέσβευε την άσκηση εξουσίας βασισμένης στην δύναμη:

«Αν πιστεύεις, προσέθεσε, πως επειδή είμαστε τριάντα κι όχι ένας, δεν πρέπει να βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση για την εξουσία μας σαν να ήταν μια τυραννία, είσαι αφελής».

Συνεπώς, ο Κριτίας ενορχήστρωσε την εξόντωση του Θηραμένη: σε πρώτο στάδιο, πέρασε ένα νόμο βάσει του οποίου οι Τριάκοντα είχαν την εξουσία να εκτελούν όσους δεν άνηκαν στους Τρισχιλίους. Κατόπιν, πέρασε έναν άλλο νόμο που απέκλειε από το σώμα των πολιτών εκείνους που συμμετείχαν στην καταστροφή των τειχών της πύλης της Ηετιωνείας ή που, γενικότερα, έδρασαν ενάντια στην προγενέστερη τυραννίδα των Τετρακοσίων. Ο Θηραμένης, ο οποίος είχε διαπράξει και τα δύο, καταδικάστηκε να πιει κώνειο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Αθήνα - Πειραιάς με τα Μακρά τείχη.

ΑΓΟΡΑΤΟΣ

            Ήταν δούλος («… δούλος και εκ δούλων ου πατήρ ο Ευμάρης Νικοκλέους και Αντικλέους…») που απόκτησε πολιτικά δικαιώματα από το 411 πΧ,  η οικογένειά του ήταν όλη του σκοινιού και του παλουκιού, και οι τρεις αδελφοί του καταδικάστηκαν για αξιόποινα αδικήματα και με πλήρη διαφάνεια των δημοκρατικών θεσμών και ο ίδιος ανήθικος («Γυναίκας δε πολλών ελευθέρας μοιχεύειν και διαφθείρειν επεχείρησεν και ελήφθη μοιχός…») κατάδικος στα Αθηναϊκά δικαστήρια  («ώφλει υμίν μυρίας δραχμάς….»), άνθρωπος που έκανε αντιποίηση αρχής συμμετέχοντας στην εκκλησία του Δήμου (που δεν το δικαιούτο),  πήρε μέρος στην εκτέλεση του προδότη Φρυνίχου για να φανεί δημοκρατικός («…εάν ουν φάσκη Φρύνιχον αποκτείναι…»),  αυτός ο άνθρωπος χρησιμοποιήθηκε για να κατήγγειλει τους στρατηγούς ότι συνωμότησαν να προβάλουν αντιρρήσεις στους όρους ειρήνης που θα έφερνε ο Θηραμένης από την Σάμο (εκεί ναυλοχούσε ο Λύσανδρος). Με την καταγγελία του αυτή πέτυχε την θανατική καταδίκη των Αθηναίων στρατηγών και των ταξιάρχων ( αρχηγών του πεζικού). Με τις ψευδείς και μεθοδευμένες καταγγελίες του.

……..πείθουσι γὰρ Ἀγόρατον τουτονὶ μηνυτὴν
κατὰ τῶν στρατηγῶν καὶ τῶν ταξιάρχων γενέσθαι, οὐ
συνειδότα ἐκείνοις, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, οὐδέν (οὐ γὰρ
δήπου ἐκεῖνοι οὕτως ἀνόητοι ἦσαν καὶ ἄφιλοι, ὥστε περὶ
τηλικούτων ἂν πραγμάτων πράττοντες Ἀγόρατον ὡς πι-
στὸν καὶ εὔνουν, δοῦλον καὶ ἐκ δούλων ὄντα, παρεκάλεσαν),
ἀλλ’ ἐδόκει αὐτοῖς οὗτος ἐπιτήδειος εἶναι μηνυτής………

………Πείθουν δηλαδή τον Αγόρατον τούτον εδώ να καταγγείλη τους στρατηγούς και ταξιάρχους, αν και δεν εγνώριζεν ουδέν από τα σχέδια εκείνων, Αθηναίοι πολίται, (διότι βέβαια δεν ήσαν εκείνοι τόσον ανόητοι και τόσον εστερημένοι φίλων, ώστε ενεργούντες διά τόσον σοβαράν υπόθεσιν να ανακοινώσουν τα σχέδιά των εις τον Αγόρατον θεωρούντες δήθεν αυτόν πιστόν και ευμενώς εις αυτά διακείμενον, ο οποίος ήτο δούλος και κατήγετο από δούλους), αλλ' εθεώρουν τούτον κατάλληλον μηνυτήν. Ήθελον δε να φαίνεται ότι αυτός καταγγέλλει ακουσίως και όχι αυτοπροαιρέτως, διά να φαίνεται βέβαια πιστότερα η μήνυσις. Ότι δε εκουσίως κατήγγειλε, νομίζω ότι και σεις από τας πράξεις του θα το εννοήσετε (και θα πεισθήτε περί αυτού)………

(Λυσίου Λόγοι)

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Λύσανδρος

            Αυτός ο άνθρωπος έπαιξε ρόλο δούρειου ίππου, έκανε τον δημοκρατικό και εισχώρησε στο στρατόπεδο των δημοκρατικών, οι δημοκρατικοί θεωρώντας ότι είναι δημοκρατικός τον στέλνουν στο προπύργιό τους τον Πειραιά και οι Πειραιώτες απλώνουν ομπρέλα να τον προστατέψουν και να τον φυγαδέψουν. Ο Αγόρατος «εκών ανέστη από του βωμού» της Άρτεμης στον Πειραιά και παραδίδεται σους Ολιγαρχικούς. Όταν αρχίζουν οι στημένες δίκες από του τριάκοντα τυράννους , άνθρωποι από το πουθενά, γίνονται οι ίδιοι «πρυτάνεις» ( και τι σημαίνει στημένες δίκες; Σημαίνει κατάργηση της μυστικότητας της ψηφοφορίας των βουλευτών που ψηφίζουν σε διαφορετικές κάλπες την αθώωση και σε διαφορετικές την καταδίκη και όποιος ήθελε ας έριχνε αθωωτική ψήφο…. ) , ο μόνος που αθωώθηκε ήταν ο Αγόρατος, διότι έδωσε κατάλογο δημοκρατικών πολιτών στους Τριάκοντα τύραννούς. Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο καταδότης στον αποκεφαλισμό της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας της Αθήνας

  

Αυτό το κελεπούρι όταν είδε τα πράγματα να αλλάζουν και το καθεστώς των Ο Τριάκοντα να πνέει τα λοίσθια, το ξανάπαιξε δημοκρατικός και συμμετείχε στην φρουρά του στρατηγού Θρασύβουλου και Απολλόδωρου για να αποκατασταθεί η δημοκρατία! Μάλιστα διαχρονική αλήθεια η αναίδεια και δεν φτάνει αυτό προσπάθησε να ενταχθεί λαθραία στους αγωνιστές του Θρασυβούλου, οι στρατιώτες όμως τον αναγνώρισαν και επιχείρησαν να τον λιντσάρουν, τον έσωσε ο στρατηγός Άνυτος που συνετά σκεφτόμενος δεν ήθελε το πλήθος να εκτραπεί σε πράξεις αντεκδίκησης. (αυτός βέβαια ο Άνυνος το 399πΧ ζήτησε το κεφάλι του Σωκράτη).

Ο Αγόρατος στην συνέχεια θέλει και να παρελάσει για την αποκατάσταση της δημοκρατίας όταν έγινε 12 Βοηδρομιώνος (9-9-403 πΧ), ο Αίσημος τον έστειλε στον διάολο «απιέναι ες κόρακα» (δηλαδή να πεθάνεις να μη ταφείς και να σε φάνε τα κοράκια) βεβαίως του πήρε την ασπίδα και την πέταξε (σα να λέμε σήμερα του ξήλωσε τα γαλόνια).

Οι συγγενείς των θυμάτων  του δεν τον λησμόνησαν και τον πέρασαν από δίκη μετά πέντε χρόνια, εκεί αυτό το σκουλήκι χρησιμοποίησε όλα τα δικονομικά τερτίπια για την βγάλει καθαρή, ότι δεν υπάρχει «επ αυτοφόρω», ή «..περί όρκων και περί συνθηκών …».

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Θρασύβουλος (455-388πχ)

  Βέβαια ο  Λυσίας τον κατηγόρησε ότι «…αναγκασθέντες υπό της σης απογραφής απέθανον…» και επισήμανε στους  δικαστές ότι αθωωτική ψήφος στον Αγόρατο θα  τους έκανε «ομοψηφους» των Τριάκοντα τυράννων.

Βούλομαι δ’ ὑμῖν, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐπιδεῖξαι οἵων
ἀνδρῶν ὑπ’ Ἀγοράτου ἀπεστέρησθε. εἰ μὲν οὖν οὐ
πολλοὶ ἦσαν, καθ’ ἕκαστον ἂν περὶ αὐτῶν ἠκούετε, νῦν
δὲ συλλήβδην περὶ πάντων. οἱ μὲν γὰρ στρατηγήσαντες
ὑμῖν πολλάκις μείζω τὴν πόλιν τοῖς διαδεχομένοις στρα-
τηγοῖς παρεδίδοσαν· οἱ δ’ ἑτέρας μεγάλας ἀρχὰς ἄρξαντες
καὶ τριηραρχίας πολλὰς τριηραρχήσαντες οὐδεπώποτε ὑφ’
ὑμῶν οὐδεμίαν αἰτίαν αἰσχρὰν ἔσχον.

 οἱ δ’ αὐτῶν περιγενόμενοι καὶ σωθέντες, οὓς οὗτος μὲν ἀπέκτεινεν ὁμοίως καὶ
θάνατος αὐτῶν κατεγνώσθη, ἡ δὲ τύχη καὶ ὁ δαίμων περιε-
ποίησε, φυγόντες [γὰρ] ἐνθένδε καὶ οὐ συλληφθέντες
οὐδὲ ὑπομείναντες τὴν κρίσιν, κατελθόντες ἀπὸ Φυλῆς
τιμῶνται ὑφ’ ὑμῶν ὡς ἄνδρες ἀγαθοὶ ὄντες.

     Τούτους μέντοι τοιούτους ὄντας Ἀγόρατος τοὺς μὲν ἀπέκ-
τεινε, τοὺς δὲ φυγάδας ἐντεῦθεν ἐποίησε, τίς ὢν αὐτός; δεῖ
γὰρ ὑμᾶς εἰδέναι ὅτι δοῦλος καὶ ἐκ δούλων ἐστίν, ἵν’ εἰδῆτε
οἷος ὢν ὑμᾶς ἐλυμαίνετο. τουτῳὶ μὲν γὰρ πατὴρ ἦν Εὐμάρης,
ἐγένετο δὲ ὁ Εὐμάρης οὗτος Νικοκλέους καὶ Ἀντικλέους.
καί μοι ἀνάβητε μάρτυρες.

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ

Ανάμεσα στους εξόριστους ήταν και ο δημοκρατικός Θρασύβουλος. Αυτός βλέποντας σε πόσο άθλια κατάσταση είχε πέσει η πατρίδα του, ξεκίνησε από τη Θήβα, όπου είχε καταφύγει, και με 700 Αθηναίους και μερικούς Θηβαίους κατέλαβε το φρούριο της Αττικής Φυλή. Μετά κυρίευσε τη Μουνιχία (φιλοξενούσε τα πολεμικά πλοία), ένα από τα τρία λιμάνια της Αθήνας. Εκεί επιτέθηκαν εναντίον του οι τύραννοι με στράτευμα που το αποτελούσαν Αθηναίοι και Λακεδαιμόνιοι. Στη μάχη αυτή νίκησε ο Θρασύβουλος.

 Οι Τριάκοντα κατέφυγαν στην Ελευσίνα («……. Ίστε τους εκ Σαλαμίνος των πολιτών κομισθέντας , οίω ολέθρω απώλοντο… αποστερηθέντες των ηδίστων …»), σφαγιάζοντας τους κατοίκους της. Στην Αθήνα την εξουσία εξακολούθησαν να έχουν οι Τρισχίλιοι, ενώ παράλληλα συνεχίστηκε η μάχη ανάμεσα στους «ανθρώπους της πόλης» και τους «ανθρώπους του Πειραιά».

Στο μεταξύ, ο Λύσανδρος είχε χάσει την εύνοια της Σπάρτης και έτσι η σπαρτιατική φρουρά εγκατέλειψε την πόλη. Ο Παυσανίας Α', βασιλιάς της Σπάρτης, κατεύθασε με διπλωμάτες, για να πετύχει ειρήνη ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις. Η ειρήνη αυτή είχε το χρώμα του συμβιβασμού: επετράπη στους «ανθρώπους της πόλης» που το επιθυμούσαν να μεταβούν στην Ελευσίνα, όπου και θα παρέμεναν ανενόχλητοι. Επίσης σηματοδοτούσε την πολιτική μετριοπάθεια. Το διάταγμα του Θρασύβουλου, βάσει του οποίου οι μαχητές της Φυλής (ανάμεσά τους και ορισμένοι σκλάβοι) κέρδιζαν την ιδιότητα του Αθηναίου πολίτη ακυρώθηκε ως ελαττωματικό στη μορφή. Επίσης απορρίφθηκε η πρόταση του Φορμίσιου, βάσει της οποίας έχαναν τα πολιτικά τους δικαιώματα εκείνοι που δεν είχαν γη. Οι οφειλές των Τριάκοντα απέναντι στη Σπάρτη τιμήθηκαν.

Επίσης η συμφωνία περιελάμβανε γενική αμνηστία, ενώ απαγόρευσε στον οποιοδήποτε να μεμφθεί το παρελθόν με την ποινή του θανάτου.

Στη θέση των τριάκοντα εγκαταστάθηκαν 10 άρχοντες, αλλά και αυτοί κρίθηκαν τυραννικοί και καταργήθηκαν γρήγορα. Έτσι το δημοκρατικό πολίτευμα αποκαταστάθηκε και πάλι, ύστερα από οκτάμηνη τυραννία των 30 και μετά από αυτούς των 10 τυράννων (403 π.χ.).

Ως ηγέτης της αναγεννημένης δημοκρατίας τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Θρασύβουλος προώθησε μια πολιτική αντίστασης στη Σπάρτη και προσπάθησε να οδηγήσει την Αθηναϊκή Ηγεμονία σε ανάκαμψη. Σκοτώθηκε το 388 π.Χ., ενώ είχε τεθεί επικεφαλής μιας αθηναϊκής ναυτικής μοίρας κατά τη διάρκεια του Κορινθιακού Πολέμου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-          ΛΥΣΙΑΣ 2 ΚΑΤΑΓΓΕΛΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ  εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ

-          ΛΥΣΙΑΣ ΛΟΓΟΙ Αθήνα εκδόσεις ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

-          ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ τόμο Α εκδόσεις ΖΗΤΡΟΥ Θεσσαλονίκη 2002