Ο ΣΥΜΜΑΧΙΚΟΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Γραμματόσημο που κυκλοφόρησε η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη προκειμένου να βοηθήσει τους πληγέντες κατοίκους, η επιχείρηση αυτή πήρε αντισυμμαχικό χαρακτήρα και τον πατρωνάρισε η γερμανική προπαγάνδα.

   

Στις 11 Ιανουαρίου 1944 ο Πειραιάς υπέστη μεγάλο συμμαχικό βομβαρδισμό. Για τρεις ώρες, από τις 12 το μεσημέρι (ώρα που ο κόσμος βρισκόταν στους δρόμους),   τα "συμμαχικά" αεροπλάνα,   έκαναν στάχτη την πόλη.  Στους δρόμους σκορπισμένα πτώματα, φριχτές εικόνες ακρωτηριασμένων παιδιών. Οι δρόμοι κλεισμένοι από ξύλα, κεραμίδια από τις στέγες, αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα και λάκκοι, που είχαν ανοίξει οι βόμβες. Τα θύματα υπολογίστηκαν σε 5.500. Πάνω από 700 Πειραιώτες έχασαν τη ζωή τους ενώ η πόλη υπέστη τεράστιες καταστροφές.  Από τον βομβαρδισμό έχασαν την ζωή τους μόνο 8 Γερμανοί στρατιώτες.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Ζημιές από τον βομβαρδισμό.

Ανάμεσα στις χιλιάδες των θυμάτων της μέρας εκείνης, συγκαταλέγονται και 85 μαθήτριες μαζί με τις 15 δασκάλες τους της Δημοτικής Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής Πειραιά, που καταπλακώθηκαν στο καταφύγιο του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας. ώρα 12:30, όταν οι Αδελφές έδωσαν εντολή στα παιδιά να φύγουν γρήγορα στα σπίτια τους, επειδή είχε αναγγελθεί μέσω των σειρήνων βομβαρδισμός. Δύο βόμβες  έπεσαν διαδοχικά μέσα στη Σχολή. Η ηγουμένη Μητέρα Θηρεσία Jonguenet  βρήκε τραγικό θάνατο κάτω από σωρό ερειπίων. Η Αδελφή Βαλεντίν επλήγη από το ωστικό κύμα της έκρηξης. Ακόμη 200 μαθήτριες που πέθαναν από ασφυξία στη Γαλλική Σχολή. 70 άτομα στο  εστιατόριο του Βίρβου, γωνία Ρέπουλη και Βασ. Κωνσταντίνου, στο κτίριο Ταβλαδωράκη με το "Κοντινένταλ" Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα ληξιαρχικά βιβλία  των γύρω Δήμων αναφέρονται νεκροί από τον βομβαρδισμό δηλαδή τα συμμαχικά αεροπλάνα δεν αρκέστηκαν στον βομβαρδισμό μόνο του Πειραιά αλλά και άλλων σημείων στην ευρύτερη περιοχή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Καταστροφές στον ΗΣΑΠ.

Πιο τυχεροί στάθηκαν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που εκρατούντο  στις φυλακές   της Κάστορος, όταν έπεσε ξυστά στο κτίριο βόμβα. Κάτω απ' τον κίνδυνο να σκοτωθεί η φρουρά κι ο διευθυντής, ο τελευταίος άφησε ν' ανοίξουν τα κελιά και να φύγουν οι κρατούμενοι.

Στο ταφολόγιο του Δημοτικού Νεκροταφείου της Ανάστασης αναφέρονται τα ονόματα 492 νεκρών, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των πτωμάτων που μεταφέρθηκαν στο Α' και Γ Νεκροταφείο Αθηνών. Ακόμη, θα πρέπει να υπολογιστεί κι ένας σημαντικός αριθμός νεκρών του ίδιου βομβαρδισμού, που τάφηκαν χωρίς να δοθούν τα στοιχεία τους, προκειμένου οι συγγενείς να διατηρήσουν τα ατομικά δελτία τροφίμων, με τα οποία δίνονταν η μερίδα του συσσιτίου ή τα 30 δράμια ψωμιού. Ο κόσμος άρχισε να παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς προς την Αθήνα, που είχε χαρακτηριστεί "ανοχύρωτη πόλη".

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο καταστραμένος ναός της Αγίας Τριάδος.

Η  ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  της 14/1/1944 γράφει: «ΕΝ ΜΕΣΩ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΠΕΝΘΟΥΣ ΕΤΕΛΕΣΘΗ Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ.»

ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΠΕΙΡΑΙΑ

Δήμαρχοι της πόλης σε αυτή την περίοδο είναι οι πιο κάτω:

20-9-1941  26-10-1941  δήμαρχος ο  Εμμανουήλ Σαουνάτσος

            27-10-1941  14-9-1943  δήμαρχος ο  Σωτήριος Κ. Στρατήγης

25-9- 1943  20-1- 1944 δήμαρχος ο  Κωνσταντίνος Τσιάκος

21-1-1944  4-2-1944  δήμαρχος ο  Χαρίλαος Αντωνάτος

            5-2-1944  20-1-1945  δήμαρχος ο  Σωτήριος Κ. Στρατήγης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ναός της Αγίας Τριάδος.

ΡΕΜΠΕΤΙΚΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Το τραγούδι που ακολουθεί γράφτηκε από τον Πειραιώτη ρεμπέτη Μιχάλη Γεννίτσαρη, για τον βομβαρδισμό:

Επιδρομή στον Πειραιά
Μουσική/Στίχοι: Γεννήτσαρης Μιχάλης
Δίσκος: "Τα ρεμπέτικα της Κατοχής"

Εμάθατε στον Πειραιά επιδρομή μεγάλη
Γκρεμίσανε τα σπίτια μας, πω-πω ζημιά μεγάλη

Μέρα και νύχτα ρίχνανε μπόμπες τα αρεοπλάνα
και χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα.

Σκορπούσανε το θάνατο και ρίχνανε αράδα
και το λιμάνι γκρέμισαν και την Αγια Τριάδα.

Μπόμπες πολλές ερίξανε μέσα στο τελωνείο
και τον Περαία κάνανε σωστό νεκροταφείο

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το λιμάνι του Πειραιά μετά τον βομβαρδισμό.

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ

Οι καταστροφές που προκάλεσαν τα αμερικανικά και τα βρετανικά αεροπλάνα στον Πειραιά με τον βομβαρδισμό του 1944 θεωρούνται από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Οι διεθνείς οργανισμοί υπολόγισαν αυτήν την ανθρωπιστική καταστροφή σε υλικό κόστος που ξεπερνούσε τα 325 εκατομμύρια προπολεμικές δραχμές. Ειδικότερα :

            Ο  ναός της Αγίας Τριάδος  χτίστηκε το 1850. Το μεσημέρι  της 11^ης  Ιανουαρίου του 1944 βομβαρδίστηκε από τους συμμάχους και κατεστράφη.

           

Μεγάλες ζημιές έπαθε κι ο Σταθμός του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου ΕΗΣ (σταθμός, εργοστάσιο, αμαξοστάσιο, οχήματα κ.λπ.). Ωστόσο, τα δρομολόγια διακόπηκαν  μόνο  για  μία βδομάδα. Η εταιρία του Αλεξ. Βλάγκαλη,  τον επισκεύασε σύντομα. Η συγκοινωνία των τραίνων αποκαθίσταται στις 7/2/1944 και αρκετά αργότερα αποκαθίσταται και η τροχιοδρομική συγκοινωνία.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μαρτυρία από επιστολή του δημοσιογράφου Γιάννη Ζωγραφάκη.

Συνέπεια των βομβαρδισμών ήταν  πλέον του μισού οικοδομήματος της Γαλλικής Σχολής «JEANNE D’ARC» να μεταβληθεί σε σωρό ερειπίων .

            Άθικτες έμειναν  οι γερμανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ναύσταθμου, το αεροδρόμιο, τα ναυπηγεία του Περάματος, μεταξύ αυτών και το μεγαλύτερο που κατασκεύαζε τσιμεντόπλοια για λογαριασμό των γερμανικών αρχών κατοχής και ανήκε στον  Μ. Αβέρωφ, γαμπρό του καπνοβιομήχανου Παπαστράτου και αδελφό του πολιτικού Ευάγγ. Αβέρωφ.

Ο μεγάλος αυτός βομβαρδισμός έχει δημιουργήσει πολλά ερωτήματα ως προς τη σκοπιμότητά του, διότι επικεντρώθηκε στις κατοικημένες προσφυγικές περιοχές του Πειραιά και όχι στους πιθανούς γερμανικούς στόχους. Ασφαλώς έγιναν εκτεταμένες αερομαχίες πάνω από το Κερατσίνι και τη Δραπετσώνα και οι Άγγλοι δέχθηκαν αντιαεροπορικά πυρά από τα υψώματα της Χαραυγής. Κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού το νεκροταφείο της Αναστάσεως υπέστη εκτεταμένες καταστροφές. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η αεροπορική καταστροφή πραγματοποιήθηκε μετά  την καταστροφή από τους Γερμανούς των Καλαβρύτων (13 Δεκεμβρίου 1943)……….. από παντού και απ όλους ο Ελληνικός λαός δεχόταν ισχυρότατα χτυπήματα .

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το πολυτελές ξενοδοχείο ΚΟΝΤΙΝΕΝΤΑΛ, χτίστηκε τη δημαρχιακή περίοδο (1899-1903) Τρύφωνος Μουτζοπούλου στη γωνία Δ. Γούναρη και Ακτής Ποσειδώνος, σε οικόπεδο του Τζανείου Νοσοκομείου. Ηταν πάντοτε δημοτικό. Λειτούργησε 4 δεκαετίες. Καταστράφηκε σχεδόν ολόκληρο στις 11-1-1944. Διασώθηκε μόνο το ισόγειο με τα μαγαζιά.

ΠΟΙΟΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΝ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟ

Για πολλά χρόνια παρέμενε αναπάντητο το ερώτημα: Τα αεροπλάνα ήταν εγγλέζικα ή αμερικάνικα; Κανένας απ' τους αρμόδιους δεν ήθελε ν' αποκαλύψει την αλήθεια.

 Όμως, μια άθικτη βόμβα, που βρέθηκε τυχαία, πριν από αρκετά χρόνια, καθώς και η ανέλκυση ενός αεροπλάνου που είχε πέσει τη μέρα εκείνη και παρέμενε βυθισμένο στην λιμενική περιοχή, ήταν περίτρανες αποδείξεις ότι ο βομβαρδισμός της 11ης Γενάρη 1944 έγινε απ' τα αμερικάνικα "ιπτάμενα υπερφρούρια".

Οι Αμερικανοί πιλότοι άδειαζαν το "φορτίο" τους ...στα σπίτια των λαϊκών συνοικιών και στο ...κέντρο της πόλης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Προσπάθεια διάσωσης μέσα στα ερείπια.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ

Η Κατοχική κυβέρνηση Ι Ράλλη επί των ήδη υπαρχόντων κατοχικών γραμματοσήμων έκανε λιθογραφική εκτύπωση σε μπλέ σκούρο χρώμα με την επισήμανση "ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 11-1-1944 ΔΡ. 100.000" σε κατοχικά γραμματόσημα από τις σειρές Τοπίων και Ανέμων τα οποία λόγω του εντεινόμενου πληθωρισμού δεν είχαν πλέον καμία ταχυδρομική χρήση. Το τέλος που αντιπροσώπευαν οι 100.000 δραχμές ήταν πρόσθετο προαιρετικό, που προοριζόταν για τις οικογένειες των θυμάτων του βομβαρδισμού της πόλης του Πειραιά τον Ιανουάριο του 1944. Η χρήση των γραμματοσήμων στην αλληλογραφία διήρκεσε είκοσι μόλις ημέρες μέχρι 30.6.1944, ημερομηνία άρσης της κυκλοφορίας.

ΡΗΞΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ

Η βοήθεια προς τους πληγέντας από τον βομβαρδισμό του Πειραιά έγινε αφορμή να διακοπούν οι σχέσεις της Αρχιεπισκοπής και συγκεκριμένα του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού με την Κυβέρνηση Ι Ράλλη.

Ας δούμε όμως τι ακριβώς έγινε :

Ο Αρχιεπίσκοπος δαμασκηνός έκανε την πιο κάτω έκκληση προς τους Αθηναίους:

«Η συμφορά ήτις έπληξε τον Πειραιά είναι μεγάλη , παρίσταται ανάγκη άμεσος και επιτακτική , όπως ο λαός των Αθηνών επιδείξει άνευ αναβολής , ζωηρόν το ενδιαφέρον του υπέρ των δεινώς πληγέντων αδελφών.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η αεροφωτογραφία είναι από το Imperial War Museum. Έχει ληφθεί από την R.A.F. και σε αυτήν φαίνεται ξεκάθαρα ο λιμένας Πειραιώς.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Προορισμός του βομβαρδισμού ήταν το λιμάνι, αλλά οι βόμβες εδώ φαίνονται να πέφτουν στο Φάληρο.

Στέγη , κλινοσκεπάσματα, τρόφιμα, ενδύματα , πρέπει να παρεσχεθούν αφειδώς και αμέσως.

Αι εκκλησίαι των αθηνών έλαβον παρ Ημών εντολήν να δεχτούν πάραυτα τους ανερχόμενους εκ Πειραιώς.

Εφημέριοι , εκκλησιαστικά Συμβούλια και Επιτροπαί του ΕΟΧΑ διατάχθησαν να τεθούν εις την διάθεσιν του ως άνω σκοπού.

Δεν αμφιβάλλομεν ότι έκασττος την δυσχερή αυτήν στιγμήν θα πράξη ως χριστιανός και ως Έλλην το καθήκον του.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ναός της Αγίας Τριάδος, παντού καταστροφές.

Παν είδος προσφερόμενον δέον να κατατίθεται εις τα κατ Ενορίας Παραρτήματα του ΕΟΧΑ επί αποδείξει υπογεγραμμένη υπό της Εντεταλμένης και του οικείου εφημερείου.»

Ταυτόχρονα συνήλθε η εκτελεστική επιτροπή του ΕΟΧΑ και μεταξύ των άλλων αποφασίστηκε να ζητηθεί από τον υπουργό των οικονομικών μεγάλη πίστωση υπέρ του ΕΟΧΑ για τις ανάγκες των πληγέντων, το υπουργείο ΔΕΝ ανταποκρίθηκε με την δικαιολογία ότι σε συναγερμό είχε τεθεί η κυβέρνηση με επικεφαλής τον Ι Ράλλη και είχε συσταθή επιτροπή για την περίθαλψη των βομβοπλήκτων , αυτό δημιούργησε ζήτημα στον ΕΟΧΑ που έβγαλε την πιο κάτω ανακοίνωση:

«Ο ΕΟΧΑ , ευθύς άμα τη πληξάση την γείτονα πόλιν του Πειραιώς συμφορά, επελήφθη άνευ αναβολής συνωδά άλλως τε τω προορισμώ του, της παντοίας περιθάλψεως των δεινώς εκ του γεγονότος τούτου πληγέντων κατοίκων.

Το καθήκον τούτο επετέλεσε μετά πάσης σπουδής και επιμελείας  μέχρι της προχθές οπότε η κυβλέρνησις  ανέλαβεν το όλον έργον της περιθάλψεως των βομβοπλήκτωνδι ειδικής επιτροπής, ην επί τούτο συνέστησεν  ο κ πρόεδρος της κυβερνήσεωςκαι εις ην επιτροπήν εχορήγησε δαψιλώς τα αναγκαία χρηματικά μέσα προς εκτέλεσιν της αποστολής της. Κατόπιν όθεν των κυβερνητικών τούτων μέτρων ο οργανισμός ημών ανακοινοί , ότι ουδεμίαν εφεξής θα έχη ανάμιξιν εις τα ζητήματα περιθάλψεως των βομβοπλήκτων Πειραιώς».

 

Η διάσταση κυβερνήσεως Ράλλη και Αρχιεπισκοπής έφτανε στην δημοσιότητα . Το πράγμα δεν έμεινε εδώ ο Ι Ράλλης φύσει οξύθυμος έκανε δηλώσεις που τόνιζε:

«Εις τας εφημερίδας 25^ης τρέχοντος εδημοσιεύθη ανακοίνωση της Αρχιεπισκοπής Αθηνών εν ονόματι ΕΟΧΑ.

Γενικώς επί του δημοσιεύματος έχω να παρατηρήσω ότι η Αρχιεπισκοπή Αθηνών ως τοιαύτη ουδεμίαν ασκεί εκπροσώπησιν του ΕΟΧΑ και συνεπώς αναρμοδίως προέβη εις το ανακοινωθέν τούτο.

Ως προς το περιεχόμενον του νακοινωθέντος παρατηρώ:

1.                          Ότι ατόπως διαδηλοί ότι ουδεμίαν ο ΕΟΧΑ θα έχη του λοιπού ανάμιξιν εις την περίθαλψιν βομβοπλήκτων, διότι ο ΕΟΧΑ αποτελών δημόσιον Οργανισμόν και επιχορηγούμενος υπό του Ελληνικού Δημοσίου διατελή ως και πάσα δημοσία υπηρεσία ή οργανισμός , υπό τας διαταγάς της Κυβερνήσεως εις ας έχει υποχρέωσιν να υποτάσσεται.

2.                          Δικαιωμα της Κυβερνήσεως είναι να καθορίζη εκάστοτε κατά ποίον τρόπον και υπό τίνων υπευθύνων οργάνων θα διανέμωνται τα βοηθήματα προς βομβόπληκτους ή άλλα τμήματα δεινοπαθούντων Ελλήνων.

3.                          ότι όταν βεβαιοί ότι εις την Επιτροπήν εχορηγήθησαν ΔΑΨΙΛΩΣ τα αναγκαία χρηματικά μέσα προς εκτέλεσιν της αποστολής της ευρίσκεται μακράν της πραγματικότητος  διότι είναι γνωστόν ότι ουδέν πο΄σον δύναται να ικανοποιήση την εκ της συμφοράς δημιουργηθείσαν δυστυχίαν. Και εξ άλλου δεν αγνοεί ο ΕΟΧΑ ότι είτε τούτον είτε άλλον οργανισμόν ή δημασίαν υπηρεσίαν χρησιμοποιεί η Κυβέρνησις δια την παροχήν βοηθημάτων εις παθόντας , θέτει πάντοτε εις την διάθεσίν αυτών όσα είναι δυνατόν να διαθέτη μέσα».

Αυτό πυροδότησε το τέλος των σχέσεων Αρχιεπισκόπου με την κατοχική κυβέρνηση. 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Περιπολία Γερμανού στρατιώτη με Έλληνα χωροφύλακα μετά τον βομβαρδισμό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-          ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ  εκδόσεις Μέτρον  του Δημοσθένη Κούκουνα