Σάββατο 17 Αυγούστου 2013

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ




Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΤΟΥ 20 ΑΙΩΝΑ


Ο Κορνήλιος Καστοριάδης γεννήθηκε στις 11 Μαρτίου 1922 στην Κωνσταντινούπολη. Την ίδια χρονιά εγκαταστάθηκε με τους γονείς του στην Αθήνα. Ο πατέρας του Καίσαρας Καστοριάδης τον ανέθρεψε σύμφωνα με τα γαλλικά πρότυπα μόρφωσης, ενώ η μητέρα του Σοφία τού μετέδωσε την αγάπη της για τις τέχνες και το πιάνο. Σε ηλικία μόλις 13 ετών ο Καστοριάδης ήλθε σε επαφή με τη μαρξιστική σκέψη μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου που αγόρασε σε υπαίθριο βιβλιοπωλείο. Στη συνέχεια σπούδασε νομικά, φιλοσοφία και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, σπουδές τις οποίες συμπλήρωσε αργότερα στο Παρίσι με υποτροφία του Γαλλικού Ινστιτούτου.




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Κωνσταντινουπολίτης μαρξιστής και στην συνέχεια αντιμαρξιστής Καστοριάδης.

ΔΙΚΤΑΚΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ


Επί δικτατορίας Μεταξά (1937) προσχώρησε στην Κομμουνιστική Νεολαία, από το 1938 πρωτοετής φοιτητής της Νομικής Σχολής Αθηνών ανέπτυξε δράση και στην ομάδα τους προσχώρησε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος τον χειμώνα του 1938-1939, αφού είχε συνδεθεί με μια ομάδα της δεξιάς πτέρυγας του τροτσκισμού στην Ελλάδα, προσπάθησε να στρατολογήσει τα μέλη αυτής της συντροφιάς στην ομάδα του, αλλά το μόνο που κατόρθωσε ήταν να τους πουλήσει μερικά αντίτυπα του εντύπου που αυτή έβγαζε σημειώνοντας τα ονόματα των αγοραστών και τα ποσά που εισέπραξε απ' αυτούς σε "τεφτεράκια" τα οποία ο διεξάγων την προανάκριση ανθυπομοίραρχος της Ειδικής Ασφάλειας Γιαννακός επέδειξε στον κρατούμενο Καστοριάδη μαζί με την έγγραφη ομολογία του Α. Παπανδρέου, ώστε να τον αναγκάσει να παραδεχθεί εκ των υστέρων ότι πράγματι τα είχε αγοράσει. Η επιστολή αυτή δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα "Βήμα" στις 10 Αυγούστου 1986).







ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το έργο του «φιλοσόφου της αυτονομίας», Κ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ, με το ασυνήθιστα πολύπλευρο εύρος του, τον καθιστά  έναν από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ου αιώνα. Αντιπαρατιθέμενος στις κύριες σχολές σκέψης ανέδειξε τον παράγοντα του φαντασιακού στον πυρήνα της ανθρώπινης κοινωνίας.


ΚΑΤΟΧΗ


            Το 1941 ενεγράφη στο κομμουνιστικό κόμμα της κατοχικής Ελλάδας, από το οποίο όμως αποχώρησε ένα χρόνο αργότερα για να γίνει μέλος τροτσκιστικής ομάδας. Η ενεργή συμμετοχή του στην Αντίσταση συνοδεύθηκε από καταδίωξη τόσο από την πλευρά των κομμουνιστών όσο και από τους συνεργάτες των Γερμανών.
     

      
ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ


Μετά τα Δεκεμβριανά, και αφού αποδοκίμασε τη στάση του ΚΚΕ, εγκατέλειψε την Ελλάδα με πλοίο και εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι, όπου άσκησε το επάγγελμα του στατιστικού οικονομολόγου. Στη συνέχεια έγινε μέλος της τροτσκιστικής Τετάρτης Διεθνούς και του Διεθνιστικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Από το 1948 εργάστηκε ως διευθυντής κλάδου της Στατιστικής Εθνικών Λογαριασμών και Μελετών Ανάπτυξης στον Οργανισμό Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας (ΟΟΣΑ), μια θέση την οποία διατήρησε ως και το 1970. Τη νέα του απασχόληση συνόδευσαν η απομάκρυνσή του από τα τροτσκιστικά κόμματα και η γνωριμία του με τον διανοούμενο Κλοντ Λεφόρτ, με τον οποίο ξεκίνησαν την έκδοση του περιοδικού «Socialisme ou Barbarie» («Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα»). Το εν λόγω έντυπο συγκέντρωσε επί δεκαετίες τις αντιφρονούσες τροτσκιστικές φωνές εξεχουσών προσωπικοτήτων των γραμμάτων, όπως ο Λιοτάρ και ο Γκιγιόμ, οι οποίοι έβαλαν διά των κειμένων τους κατά του υπαρκτού σοσιαλισμού.






ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΔΡΑΣΗ



Το 1958 ο Καστοριάδης δημιούργησε άλλο ένα περιοδικό, το «Pouvoir Ouvrier» (1958-1965), καθώς και ομάδες συζητήσεων σε ολόκληρη τη γαλλική επικράτεια, αλλά και στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Το 1967 η ομάδα του Καστοριάδη διαλύεται, η σκέψη του ωστόσο γίνεται σημαία των εξεγερμένων φοιτητών τον Μάη του 1968. Το 1970 αποτέλεσε έτος-σταθμό στη ζωή του Έλληνα διανοουμένου. Μετά την απόκτηση της γαλλικής υπηκοότητας (ως τότε κινδύνευε να απελαθεί ανά πάσα στιγμή) απορροφήθηκε στη μελέτη της ψυχανάλυσης, ενώ διετέλεσε και εκδότης του περιοδικού «Textures» από το 1971 ως το 1975. Στο μεταξύ ο Καστοριάδης, ψυχαναλυτής πλέον, έλαβε μέρος στην Τέταρτη Ομάδα, όπως ονομάστηκε το κίνημα διαφωνούντων μέσα στη σχολή του Λακάν. Στο πλάι του η πρώτη σύζυγός του και ψυχαναλύτρια Πιέρα Ολινιέ. Εν συνεχεία διετέλεσε εκδότης του περιοδικού εντύπου «Libre» ως το 1980, οπότε και εξελέγη διευθυντής σπουδών στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου διοργάνωσε σεμινάριο με τίτλο «Η θέσμιση της κοινωνίας και η ιστορική δημιουργία».



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Καστοριάδης έγινε θύμα κατάδοσης από τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον οποίο αρνήθηκε να συναντήσει όταν ο Ανδρέας ήταν πρωθυπουργός.



Στα σημαντικότερα έργα του που έχουν μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα συγκαταλέγονται: «Η γραφειοκρατική κοινωνία», «Η πείρα του εργατικού κινήματος», «Υπάρχει σοσιαλιστικό μοντέλο ανάπτυξης; Σκέψεις πάνω στην ανάπτυξη και την ορθολογικότητα», «Ουγγρική επανάσταση 1956», «Λαϊκές εξεγέρσεις στην Ανατολική Ευρώπη», «Η γαλλική κοινωνία», «Μπροστά στον πόλεμο», «Σύγχρονος καπιταλισμός και επανάσταση», «Χώροι του ανθρώπου», «Από την οικολογία στην αυτονομία», «Το επαναστατικό πρόβλημα σήμερα», «Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα», «Πρώτες δοκιμές», «Καιρός», «Οι ομιλίες στην Ελλάδα», «Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου», «Ο θρυμματισμένος κόσμος», «Ανθρωπολογία, πολιτική, φιλοσοφία», «Η ορθολογικότητα του καπιταλισμού», «η φανταστική θέσμιση της κοινωνίας», «Η άνοδος της σημαντότητας», «Διάλογοι», «Ο πολιτικός του Πλάτωνα». Μερικά από τα θέματα με τα οποία επανειλημμένα καταπιάστηκε ο Καστοριάδης είναι ο ρόλος των διανοουμένων και των πολιτών στις παρηκμασμένες δυτικές κοινωνίες του καπιταλισμού, η θέση των σύγχρονων ΜΜΕ, καθώς και η ανάπτυξη μιας δικής του θεωρίας για την εγκαθίδρυση μιας νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας η οποία πηγάζει απευθείας από την αυτόνομη δράση του προλεταριάτου χωρίς την παρεμβολή γραφειοκρατικών μηχανισμών.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Επίκαιρος όσο ποτέ ο Κορνήλιος Καστοριάδης.



ΤΙ ΗΤΑΝ ΛΟΙΠΟΝ Ο ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ;
ΜΑΡΞΙΣΤΗΣ Ή ΦΑΣΙΣΤΑΣ;



            Για να καταλάβουμε τι υποστήριξε αυτός φιλόσοφος Καστοριάδης ας δούμε μερικά αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις του:

“Tο τέλος της φιλοσοφίας θα σήμαινε το τέλος της ελευθερίας. Η ελευθερία δεν απειλείται μόνο από ολοκληρωτικά και αυταρχικά καθεστώτα. Με πιο ύπουλο και ίσως πιο επικίνδυνο τρόπο η ελευθερία απειλείται από την εξαφάνιση της κριτικής, της σύγκρουσης, απειλείται από την εξάπλωση της αμνησίας, της ασημαντότητας και την αυξανόμενη ανικανότητα αμφισβήτησης του παρόντος και των θεσμών που υπάρχουν.” (Oμιλίες στην Ελλάδα).

“Το φαντασιακό για το οποίο ομιλώ δεν είναι εικόνα τινός. Είναι δημιουργία ex nihilo. Eίναι δημιουργία ακατάπαυστη μορφών και εικόνων, βάσει των οποίων και μόνο μπορεί να τεθεί θέμα τινός… Η ιστορία είναι ουσιαστικά ποίησις και όχι μιμητικό ποίημα. Είναι δημιουργία και γένεση οντολογική… Κάθε ανθρώπινο πράττειν είναι (βεβαιότατα) συνειδητό, αλλα κανένα ανθρώπινο πράττειν δεν θα μπορούσε να συνεχισθεί ούτε δευτερόλεπτο αν του επιβάλλαμε την απαίτηση μιας προηγούμενης εξαντλητικής γνώσης.” (Φαντασιακή θεσμιση της κοινωνίας)

Στην Αντιγόνη στους τελευταίους στίχους ο χορός εγκωμιάζει το φρονείν. Η καταστροφή, όπως γνωρίζουμε, πραγματοποιείται γιατί και ο Κρέων και η Αντιγόνη γαντζώνονται ο καθένας στους λόγους του (στα δίκαια του), δίχως να ακούν τους λόγους του άλλου. “Η απόφαση του Κρέοντος είναι πολιτική απόφαση, παρμένη πάνω σε πολύ στέρεες βάσεις. Αλλα και οι πιο στέρεες πολιτικές βάσεις μπορεί να αποδειχθούν σαθρές…Τίποτα δεν μπορεί να εγγυηθεί εκ των προτέρων την ορθότητα μιας πράξης, ούτε η λογική!” (Χώροι του ανθρώπου)






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Kορνήλιος Kαστοριάδης: Tο είχα προβλέψει στο πρώτο άρθρο που έγραψα για τον Γκορμπατσόφ, το 1987, στο οποίο ανέφερα ότι είτε ο Γκορμπατσόφ θα βάλει πολύ νερό στο κρασί του είτε η γραφειοκρατία θα τον απομακρύνει είτε θα επέμβει ο στρατός, και από κείνη τη στιγμή τα πράγματα γίνονται τελείως απρόβλεπτα, διότι δεν ξέρουμε – και αυτή τη στιγμή δεν το ξέρουμε ακόμα – εάν ο ρωσικός λαός, έστω και στα χάλια που βρίσκεται, θα παραδεχθεί αυτό το πραξικόπημα ή αν θα αντιδράσει. Aυτό μένει ανοιχτό.



Δες τώρα μερικές αναλύσεις έργων του:

Στο βιβλίο του, π.χ., "Μπροστά στον πόλεμο" (εκδ. IMAGO), μπορεί κανείς να εκτιμήσει τόσο την απόλυτη υποταγή του στο σταλινισμό, όσο και το ποιόν των συμπερασμάτων του. Ο σταλινισμός, για τον Καστοριάδη, ήταν ένα ακλόνητο και παντοδύναμο σύστημα, που είχε κατορθώσεi να αποχαυνώσει την εργατική τάξη σε τέτοιο βαθμό, που να "μπορεί τώρα να παρασκευαστεί στην Ρωσία ικανός βαθμός κοινωνικής υποταγής καταναλίσκοντας ένα σχεδόν αμελητέο αριθμό πτωμάτων" ("Μπροστά στον Πόλεμο", σελ. 122).

Στο 1ο τεύχος του περιοδικού "Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα" δημοσίευσε άρθρο με τίτλο: "Στο επαναστατικό πρόβλημα σήμερα" στο οποίο αναφέρει: "Όλα σχεδόν τα ζητήματα αυτά σχετίζονται με το γεγονός ότι ο Μαρξ είναι βαθιά βυθισμένος στο καπιταλιστικό φαντασιακό, τις κεντρικές σημασίες του οποίου ουδέποτε αμφισβητεί. Ουδέποτε διαχωρίζει τη θέση του από τον ορθολογιστικό επιστημονισμό της εποχής του. Πιστεύει ότι έχει δημιουργήσει μια στεγανή επιστημονική θεωρία της κοινωνίας, της ιστορίας και της οικονομίας. Αυτό αμαυρώνει ακόμη και τα καλύτερα επιτεύγματά του. Έτσι η οικονομική οικονομική θεωρία του που διατηρεί την αξία της, ως κοινωνιολογική έρευνα των καπιταλιστικών μηχανισμών είναι αβάσιμη ως οικονομική καθαυτή. Ουδέποτε επικρίνει την καπιταλιστική τεχνολογία, ούτε την καπιταλιστική οργάνωση της εργασίας, αλλά επικρίνει μόνο τη χρήση της για καπιταλιστικούς σκοπούς. Όλα αυτά είχαν σοβαρές και καταστροφικές επιπτώσεις στο εργατικό κίνημα. Η ιδέα της μοναδικής αληθινής θεωρίας γεννά την πολιτικά τερατώδη ιδέα της ορθοδοξίας. Η ορθοδοξία απαιτεί και φυλακές της, δηλαδή μια εκκλησία στρατευμένη στην ορθοδοξία χρειάζεται Ιερά Εξέταση, οι δε αιρετικοί πρέπει να καούν ή να σταλούν στα Γκουλάγκ..."




ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Διαμετρικά αντίθετες οι απόψεις σε σχέση με τις θεωρίες του υπαρκτού σοσιαλισμού.


Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ



Το 1989 ο Καστοριάδης επισκέφθηκε την Ελλάδα, όπου έδωσε σειρά διαλέξεων στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (το οποίο τον αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορα), στον Βόλο, στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 75 ετών στο νοσοκομείο Λαενέκ του Παρισιού, στις 26 Δεκεμβρίου 1997, ύστερα από εγχείρηση ανοικτής καρδιάς. Σύμφωνα με δική του επιθυμία, στην κηδεία του δεν ακουστήκαν θρησκευτικοί ψαλμοί, παρά μόνον μια σονάτα του Μπετόβεν, και οι μνείες από τους φίλους και μαθητές του. Η σωρός του ετάφη παρουσία της δεύτερης συζύγου του Ζωής και των δύο θυγατέρων του Κυβέλης και Σπάρτης, στο Κοιμητήριο του Μονπαρνάς. Κηδεύτηκε χωρίς την παρουσία ιερέων. 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Στο βιβλίο της της Ιζαμπέλλας Παλάσκα αναφέρεται μια άγνωστη και εκπληκτική εξιστόρηση προσπάθειας του Θ Πάγκαλου να δει τον Μουσολίνι, ο ο...