Ο «ΜΑΥΡΟΜΑΤΗΣ» ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Η γέννηση του πολύαγαπημένου ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ δεν  είναι απόλυτα εξακριβωμένη, έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις, οι επικρατέστερες όμως είναι δύο, κοινός παρανομαστής και των δύο είναι το γεγονός ότι το θέατρο σκιών γεννήθηκε στην ανατολή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : "Η Γέννηση του Καραγκιόζη"  έργο του Ευγένιου Σπαθάρη.

ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΧΗ

            Ο Καραγκιόζης και ο Χατζηαβάτης ζούσαν στην Προύσα , ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών και είχε αναλάβει να κτίσει το σαράι του πασά της Προύσας, πήρε λοιπόν εργάτες και αρχιμάστορα έβαλε τον Καραγκιόζη, ο οποίος ήταν μαραγκός.

            Ο Καραγκιόζης όμως που ήταν άνθρωπος καλαμπουρτζής αργούσε να τελειώσει την οικοδομή διότι απασχολούσε τους εργάτες με τα αστεία  του. Ο πασάς φοβέριζε τον Χατζηαβάτη ότι θα τον θανατώσει για αυτή την αργοπορία , έτσι αυτός  φανέρωσε τον φταίχτη στον πασά, δηλαδή τον Καραγκιόζη, καθώς και τον λόγο της αργοπορίας. Ο πασάς κάλεσε τον Καραγκιόζη και του είπε ότι πρέπει να συντομέψει το κτίσιμο του σαραγιού, αλλά εκείνος συνέχισε να αστειεύεται με τους εργάτες και έτσι ο πασάς διέταξε να τον θανατώσουν.

            Όλοι αγανάκτησαν με τον άδικο χαμό του Καραγκιόζη και ο πασάς για να ηρεμήσει τον κόσμο έκτισε ένα όμορφο μνημείο στην Προύσα και έθαψε εκεί τον Καραγκιόζη με μεγάλες τιμές. Η αδικία και η σκληρότητα που έδειξε ο πασάς είχε σαν αποτέλεσμα να αρρωστήσει βαριά, οι υποτακτικοί του για να τον παρηγορήσουν και να τον διασκεδάσουν έφεραν τον Χατζηαβάτη στο σαράι  για να του λέει χωρατά, αυτός έλεγε φυσικά τα αστεία του Καραγκιόζη. Μια μέρα ο Χατζηαβάτης  ζωγράφισε σε ένα χαρτόνι τον Καραγκιόζη και μετά έκοψε  το σχέδιο, τέντωσε ένα πανί, το φώτισε και από αυτό το σημείο έλεγε τα αστεία του στον πασά χρησιμοποιώντας την χαρτονένια φιγούρα. Αυτή ήταν η πρώτη παράσταση Καραγκιόζη. Ο πασάς που ευχαριστήθηκε του έδωσε άδεια να παίζει αυτού του είδους τις παραστάσεις και στον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι γεννήθηκε το θέατρο σκιών.

            Η ιστορία αυτή είναι ή επικρατέστερη και μάλλον η ορθότερη, την έχει απεικονίσει με σχετικό σχέδιο και ο Ευγένειος Σπαθάρης .

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Μίμαρος δημιούργησε την δική του «σχολή» και 27 μαθητές του αναδείχτηκαν σε μεγάλους καραγκιοζοπαίχτες.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΧΗ

            Τον 18^ο αιώνα ήρθε στην Μ Ασία από τη Κίνα κάποιος Έλληνας που ονομαζόταν Μαυρομάτης, έφερε δε μαζί του το θέατρο σκιών, εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη και προσάρμοσε το Κινέζικο θέατρο σκιών στα ήθη της Οθωμανικής ζωής, ονόμασε τον πρωταγωνιστή του Καραγκιόζ  που στα  Τούρκικα σημαίνει μαυρομάτης, έβαλε λοιπόν το όνομα του εκτουρκισμένο. Ο μαυρομάτης έζησε και πέθανε στην ανατολή και  είχε βοηθό τον Γιάννη Μπραχάλη που έφερε το θέατρο σκιών στην κυρίως Ελλάδα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η υπόθεση παρακολούθησης του Καραγκιόζη ήταν ένα ζήτημα που πολλές φορές αφορούσε μια συγκεκριμένη γειτονιά ή και οικογένεια που μαζευόταν σ ένα σπίτι προκειμένου να παρακολουθήσει την παράσταση.

ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ;

            Υπάρχει η άποψη ότι το θέατρο σκιών είναι Τουρκικής έμπνευσης και δημιουργίας πολιτιστικό δρώμενο, φυσικά το διεκδικούν και άλλα έθνη όπως οι Αρμένιοι, οι Εβραίοι κλπ έθνη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας , αυτό όμως είναι λάθος για τους πιο κάτω λόγους:

1. Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι πχ ένας Αρμένης ή ένας Εβραίος, πολύ δε περισσότερο ένας Τούρκος θα έβαζε σε πρωταγωνιστικό ρόλο δύο Έλληνες  και σε δευτερεύοντες ρόλους τους συμπατριώτες του;

2.Οι πρωταγωνιστές ο Καραγκιόζης και Χατζηαβάτης ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι, πως θα μπορούσε ένας μωαμεθανός, ή ένας Εβραίος να δεχτεί Χριστιανούς σαν πρώτους στην παράσταση.

3. Η παράσταση εμπλουτίστηκε με διάφορους τύπους, ποτέ όμως δεν φάνηκε μια φιγούρα ιερέα, αυτό οφειλόταν στον θρησκευτική ευσέβεια των Μικρασιατών δημιουργών του θεάτρου σκιών, μη ξεχνάμε ότι ο χώρος αυτός έχει αναδείξει το 90% των σημαντικών αγίων της Ορθόδοξης πίστης, οι μόνες φιγούρες ιερέων είναι του Αθανασίου Διάκου και του Παπαφλέσσα, αυτές όμως δεν συνδέονται με την θρησκευτική τους ιδιότητα αλλά με την εθνική.

 

4.Ο καραγκιόζης και ο Χατζηαβάτης έχουν όλα τα γνωρίσματα των Ελλήνων της ανατολής, ενδυματολογικά, φυσιογνωμικά, γνωρίσματα χαρακτήρα και προσωπικότητας. Οι λοιπές φιγούρες είναι μεταγενέστερες πχ ο Σταύρακας και ο Νόντας  (Μάγκες του Ψυρή)  είναι φιγούρες που θυμίζουν τις αρχές του19ου αιώνα, ο Νιόνιος παρουσιάζει τον Δυτικίζοντα  Έλληνα, ο Σολωμών θυμίζει εβραίο της Θεσσαλονίκης, ενώ ο Μπάρμπα - Γιώργος είναι μια στέραιω - ελλαδική   μορφή που στόχο έχει να δείξει την λεβεντιά  και την υπεροχή των Ελλήνων επί των πρώτων παλικαράδων των Οθωμανών. Εδώ πρέπει να πούμε ότι όταν παιζόταν Καραγκιόζης στην σκλαβωμένη ήπειρο ο Καραγκιοζοπαίχτης Μίμαρος απέφευγε να δείχνει τον Μπάρμπα Γιώργο να βαράει τον Βεληγκέκα για τον φόβο των Τούρκων, αλλά δεν παρέλειπε να λέει μέσα από τα δόντια του « δεν θα πάμε στην άλλη βδομάδα στο Ελληνικό θα σε φτιάξω εγώ» και πράγματι όταν δινόταν παράσταση στην Ελληνική επικράτεια ο Μπάρμπα – Γιώργος ξεσπούσε επί της κεφαλής του Βεληγκέκα  μετά μανίας προς μέγιστη ικανοποίηση των τσαρουχοφόρων θεατών.

5.Τέλος πως θα μπορούσε ο άξεστος Τούρκος  του ραχατιού, των θρησκευτικής οπισθοδρόμησης, της βαρβαρότητας, της αγραμματοσύνης να επινοήσει και κυρίως να επιβάλει κάποιο είδος πολιτιστικής κουλτούρας. Η υπεροχή του Ρωμιού είναι καταλυτική σ’ αυτό τον τομέα. Ο Τούρκος μόνο σαν θεατής μπορούσε να συμμετέχει, η δημιουργική προσπάθεια είναι άγνωστο γνώρισμά του.