ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

            Κατά την διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου 1946-1949 δημιουργήθηκαν εσωτερικές μετακινήσεις πληθυσμών, οι μετακινήσεις αυτές ξεκίνησαν ευθύς μετά την υπογραφή των συμφωνιών της Βάρκιζας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : 1949. Παιδοπολη Λέρου. Οι νεαροί τρόφιμοι των Παιδοπολεων, πολλοί από τους οποίους ήταν ανήλικοι αντάρτες του εμφυλίου που είχαν συλληφθεί σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, «αναμορφώνονταν» σ' αυτές και μάθαιναν μια τέχνη (φωτ.: Συλλογή Μ.Γ. Τσαγκάρη).

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ 12/2/1945 ΜΕΧΡΙ 31/3/1946

            Αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας (12/2/1945) εξαπολύθηκε στην ύπαιθρο και στην συνέχεια στα αστικά η «λευκή τρομοκρατία» που στρεφόταν κατά της Αριστεράς και του ΕΑΜ.

            Η κατάσταση αυτή ανάγκασε διωκόμενους αριστερούς και ΕΑΜικούς μαζί με τις οικογένειές τους να μετακινηθούν από τις αγροτικές περιοχές στα αστικά κέντρα προκειμένου να κρυφτούν στις απρόσωπες πόλεις. Αυτή η κατάσταση διατηρήθηκε μέχρι την έναρξη του εμφυλίου δηλαδή μέχρι 31/3/1946. Ο αριθμός τους είναι αδύνατον να προσδιοριστεί.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Πιεζόμενοι και από τον ΔΣΕ και από τον ΕΣ  στη διάρκεια του εμφυλίου, πολλές χιλιάδες κάτοικοι ορεινών περιοχών στις ζώνες των συγκρούσεων υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους καινά εγκατασταθούν σε πρόχειρους καταυλισμούς κοντά σε πόλεις, έως και το 1950. Είναι γνωστοί ως «ανταρτοπληκτοι». Στη φωτογραφία, «ανταρτοπληκτοι» σε καταυλισμό στο Δομοκό, το 1949 (Φωτ.: Συλλογή Ν.Ε. Τόλη).

«ΣΥΜΜΟΡΙΟΠΛΗΚΤΟΙ»

            Η κυβέρνηση των Αθηνών εφάρμοσε σχέδιο εκκένωσης του πληθυσμού της υπαίθρου για να στερήσει τους αντάρτες από τις δεξαμενές άντλησης μαχητών, την συλλογή πληροφοριών και τις πηγές τροφοδοσίας τους.

            Σε πρώτη φάση συνεχίστηκε η τιμωρία όσων συμμετείχαν στην ΕΑΜική αντίσταση της κατοχής και σε αυτή την τιμωρία χρησιμοποιήθηκε εκτός της βίας και της τρομοκρατίας ο αποκλεισμός από την οικονομική βοήθεια της ΟΥΝΡΑ σε ρούχα, τρόφιμα, εργαλεία, φάρμακα.

            Ο στρατός στην αρχή «συμβούλευσε» τους πληθυσμούς να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να μετακινηθούν στα αστικά κέντρα. Από την άνοιξη του 1947 όμως εφαρμόστηκε η υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμών και εκκένωση χωριών και η δημιουργία «νεκρών ζωνών» στις περιοχές που δρούσε ο ΔΣΕ.

            Έτσι κατά την διάρκεια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων κατά των ανταρτών, ο ΔΣΕ εγκατέλειπε χωριά για να αποφύγει την κύκλωσή του, στο διάστημα αυτό δινόταν εντολή «να αδειάσει το χωριό» και οι χωρικοί (ορεινών κυρίως χωριών) μετακινούνταν με τα λιγοστά υπάρχοντα που μπορούσαν να πάρουν προς τα αστικά κέντρα. Όταν αποχωρούσε ο στρατός και επέστρεφαν οι αντάρτες έβρισκαν χωριά ερημωμένα, χωρίς ίχνος ζωής, οι κάτοικοι αυτοί που μεταφερόντουσαν σε αστικά κέντρα ονομάστηκαν «ανταρτόπληκτοι» ή «συμμοριόπληκτοι» και πολλοί από αυτούς ήταν άτομα του αμέσου οικογενειακού περιβάλλοντος των ανταρτών, η υπαγωγή τους σε μέρη ελεγχόμενα από τους αντιπάλους τους, τους δημιουργούσε αισθήματα ανασφάλειας για την τύχη των συγγενών τους.

            Περιοχές ολόκληρες ερημώθηκαν πχ  τον Ιούνιο του 1948   είχε μεταφερθεί το 33% των κατοίκων του νομού Κιλκίς και το 23% των κατοίκων του νομού Κοζάνης στην Μακεδονία την εποχή αυτή «ανταρτόπληκτοι» είναι το 25% του πληθυσμού της Μακεδονίας και της Θράκης.

            Οι μεταφερόμενοι αυτοί πληθυσμοί στοιβάζονται σε άθλιες συνθήκες σε στρατόπεδα, αποθήκες, σχολεία κλπ οικήματα στις παρυφές των πόλεων, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους :

Στις αρχές 1947 εσωτ πρόσφυγες 19.000 άτομα

Νοέμβριο 1947 εσωτ πρόσφυγες 413.000 άτομα

Μάρτιο 1948 εσωτερ πρόσφυγες 517.135 άτομα

Μάιο 1949 εσωτερικ πρόσφυγες 684.197 άτομα

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ατομικόν δελτίον καταστάσεως ανταρτοπλήκτων.  Με αυτά τα έγγραφα εφοδιαζόντουσαν οι μετακινούμενοι αγρότες.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

            Η βοήθεια που έπαιρνε από το κράτος ο μετακινηθείς πληθυσμός ήταν :

1.500 δραχμές στον αρχηγό της οικογένειας και 1.000 δραχμές για κάθε μέλος ημερησίως.

Επιπλέον έπαιρναν 115 γραμμάρια αλεύρι για κάθε άτομο και είδη ρουχισμού και υπόδησης.

            Τα ποσά αυτά ήταν ελάχιστα και οι άνθρωποι αυτοί ζούσαν εξαθλιωμένοι, ωστόσο τα ποσά που δινόντουσαν ήταν τεράστιο βάρος για τον ελληνικό προϋπολογισμό και απορροφούσε:

Προϋπολογισμός 1947-48 το 15% των δαπανών 432.000.000.000 δραχμές

Προϋπολογισμός 1948-49 το 13% των δαπανών 500.000.000.000 δραχμές

            Δηλαδή χρησιμοποιήθηκε η αμερικάνικη βοήθεια για την κάλυψη αυτών των αναγκών και γι αυτό η αμερικανική αποστολή πίεζε για την γρήγορη επιστροφή των ανταρτόπληκτων στα χωριά τους.

            Όταν ο εμφύλιος τελείωσε και ζητήθηκε η επιστροφή των πληθυσμών στα χωριά τους, οι πληθυσμοί παρά τα κίνητρα που εξαγγέλθηκαν ήταν απρόθυμοι να επιστρέψουν διότι τα χωριά τους είχαν βομβαρδιστεί, τα ζώα είχαν χαθεί, ο κοινωνικός ιστός είχε διαρραγεί ανεπανόρθωτα. 

Η κυβέρνηση εξήγγειλε ότι στους επανερχόμενους αγρότες θα έδινε δίμηνο επίδομα 400.000 δραχμές, 200.000 με 300.000 δραχμές για την προμήθεια οικοσκευής, δωρεάν ψωμί και βασικά τρόφιμα για το πρώτο διάστημα . Στην πραγματικότητα ελάχιστοι επέστρεψαν στα κατεστραμμένα χωριά τους, τα επίσημα στοιχεία μιλούσαν για υπερβολικά νούμερα, ότι δηλαδή τον Νοέμβριο του 1949 επανεγκαταστάθηκαν 486.925 πρόσφυγες, στην πραγματικότητα η κυβέρνηση απλά διέγραψε από τους καταλόγους βοηθείας πολλούς πρόσφυγες, πολλοί από αυτούς που επέστρεψαν σε λίγους μήνες εγκατέλειψαν πάλι τα χωριά τους για καλύτερη τύχη στις πόλεις και έτσι είχαμε ερήμωση του ορεινού χώρου της μεταπολεμικής Ελλάδος.  

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η κινηματογραφική ταινία Καραβάν Σαράι Έτος Παραγωγής: 1986 παρουσίασε το άδιασμα των χωριών από τους πληθυσμούς και την μεταφορά τους στις πόλεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1946-1949 εκδόσεις ΝΕΑ ιστορία του Πολυμέρη Βόγλη