Πέμπτη 15 Μαΐου 2014

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΕΙΔΑΝ ΟΙ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ

Είναι τόσες πολλές οι "ελληνικούρες" που είπαν οι Ελληνιστές προς τους απελευθερωμένους Έλληνες που μιλούσαν τα δικά τους Ελληνικά που η εξιστόρησή τους θα προκαλούσε τουλάχιστον γέλια, έτσι παραμένω στις επισημάνσεις του  Gaston Deschamps ( που μας επισκέφτηκε το 1890).

Προς διευκόλυνση του αναγνώστη θα βάλω ένα - δύο  περιστατικά που έμειναν  να θυμόμαστε ότι μήτε την γλώσσα μας δεν την αποκαταστήσαμε χωρίς κόπο και θυσίες.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο λαός είχε την γλώσσα του, που διαμορφώθηκε μέσα στα χρόνια της τουρκοκρατίας, η μετά την απελευθερωτική πραγματικότητα την ξερίζωσε αυτή την γλώσσα και προσπάθησε βέβαια  να επιβάλει την ελληνική του Ομήρου αλλά τελικά συμβιβάστηκε  στην Ελληνική του Ευαγγελίου.



ΕΡΔΕ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΗΣ;


Ηλίας Γαλέττας αφηγείται μια ιστορία του 1872:


« Στις ενοριακές εκκλησίες, που ήταν δέκα εφτά τον αριθμό, οι ορθόδοξοι άρχοντές του, καταλάμβαναν πάντα τα εκκλησιαστικά οφίκια, όπως του αναγνώστη, του Πρωτοψάλτη, του Πρωτονοτάριου και του λογοθέτη. Στις εκκλησίες αυτές «οι άρχοντες κατείχον καθορισμένας θέσεις και ούδ’έβαλεν ευλογητόν ο ιερεύς, πριν ή ούτοι καταλάβωσι τα στασίδια των».


Από τότε έχει μείνει παροιμιακό στις Σπέτσες και είναι γνωστό στο Πανελλήνιο, το ερώτημα του παπά, κατά τη νυχτερινή τελετή της Αναστάσεως, «Έρδε Μπούμπουλης;» για να ψάλλει, τότε μόνο, το Χριστός Ανέστη! Παλιοί Σπετσιώτες, όπως ο Βασίλης Ορλώφ, ο Στυλιανός Καστριώτης, ο Γκίκας Φταμηνίτης και ο Αποστόλης Σουρτουκαλής, θυμόντουσαν και έλεγαν τι έγινε το βράδυ εκείνο του Μεγάλου Σαββάτου, στα 1872.


Την εποχή εκείνη βουλευτής Σπετσών ήταν ο ναύαρχος, Γεώργιος Μπούμπουλης, που ήταν για κείνη την περίοδο και Υπουργός των Ναυτικών. Σ’όλο το νησί, είχε κυκλοφορήσει η είδηση πως βρισκόταν εκεί ο Υπουργός, που είχε έρθει για να κάνει Πάσχα, με την οικογένειά του, στην ιδιαίτερη πατρίδα του και το βράδυ, θα έκανε Ανάσταση, στον Άγιο Αντώνη στην Ντάπια, την εκκλησία που βρισκόταν κοντά στο σπίτι του. Στον Άγιο Αντώνη εφημέριος ήταν ο Αναστάσης Θεοχάρης, γνωστός σαν «Παπαστοιχειός».

Τον έλεγαν έτσι γιατί στις παρέες όταν πήγαινε «στοίχειωνε» και δεν έλεγε να το κουνήσει. Ψάλτες ήταν ο καλλίφωνος Χαράλαμπος Μπογιατζής, ο παρανομαζόμενος και «Πλέον» και ο φάλτσος Άγγελος Σωτηρίου ή Μητροφάβας.


 
 
 
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Γεώργιος Μπούμπουλης (συλλογή Μουσείου Μπουμπουλίνας).


Μέσα στην εκκλησία είχε αρχίσει η ακολουθία του όρθρου της Κυριακής του Πάσχα και οι ψαλτάδες με πολλή κατάνυξη έψελναν τα τροπάρια. Είπαν και το τελευταίο «Ότε κατήλθες προς τον θάνατον» και έγινε και η απόλυση και έσβησαν τα φώτα, αλλά ο Μπούμπουλης δεν είχε ακόμα παρουσιαστεί.
Ρώτησε τότε ο Παπαστοιχειός:

-Έρδε (ήρθε) Μπούμπουλης;
- «Γιο» (όχι) του απάντησε το εκκλησίασμα.


Οι ψαλτάδες άρχισαν τότε να ψέλνουν αργά-αργά το ζ΄ εωθινό του βαρέως ήχου: «Ιδού σκοτία και πρωί» και στη συνέχεια ο Παπαστοιχειός κρατώντας τη λαμπάδα με το Άγιο Φως, άρχισε από την Ωραία Πύλη να προσκαλεί με το «Δεύτε, λάβετε φως» το λαό ν’ανάψει τις λαμπάδες του.
Και τότε ρώτησε πάλι:


-Έρδε Μπούμπουλης;
-Γιο, του απάντησαν.

Η ώρα όμως πέρναγε και άρχισαν να ψέλνουν το τροπάριο: «Την Ανάστασή Σου Χριστέ Σωτήρ», ενώ συγχρόνως άρχισε και η έξοδος από την εκκλησία, προς το μέρος της εξέδρας, που θα γινόταν η Ανάσταση. Σαν έφτασαν στην εξέδρα, ο Παπαστοιχειός άρχισε να διαβάζει το Ευαγγέλιο. Στη μέση του Ευαγγελίου σταμάτησε και ξαναρώτησε:


-Έρδε Μπούμπουλης;
-Γιο, του απάντησαν, για τρίτη φορά.

 

Τότε ο δύστυχος τα χρειάστηκε, βρέθηκε σε αμηχανία, κοντοστεκόταν, δεν ήξερε τι να κάνει και συνέχιζε αργά αργά την ανάγνωση, γιατί ήταν βέβαιος και ειδοποιημένος, πως ο Υπουργός θα ερχόταν.







Λίγο πριν από το τέλος του Ευαγγελίου και ενώ ήταν πια μεσάνυχτα, έκανε την εμφάνισή του ο Μπούμπουλης. Ψηλός και μεγαλόπρεπος όπως ήταν, με τα τσιγκελωτά μουστάκια του και φορώντας τη βελάδα και τα παράσημά του, πραγματικά άρχοντας εντυπωσίαζε όλους, καθώς περνούσε από δίπλα τους.

Σαν τέλειωσε το Ευαγγέλιο ο Παπαστοιχειός ρώτησε και πάλι:

-Έρδε Μπούμπουλης;
-Έρδεεε! του φώναξε ο κόσμος από την πλατεία της Ντάπιας.

Και τότε μόνο, γεμάτος από χαρά και αγαλλίαση έψαλλε, σε ήχο πλάγιο πρώτο, το Χριστός Ανέστη!

Η Ντάπια τότε σείστηκε ολόκληρη, από τις κροτίδες και τους δυναμίτες, τα τρίγωνα, τα φουσέκια και τις τρακατρούκες και οι καμπάνες της εκκλησίας χτυπούσαν χαρμόσυνα.

Και ο Μπούμπουλης, κουνώντας αργά-αργά, πάνω κάτω τη λαμπάδα του, ευχήθηκε:

-Χριστόη Ανεστήτουρι! (Χριστός Ανέστη).
-Μόντε Σουμ! (Χρόνια Πολλά).


Έτσι παρέμεινε ιστορικό και παροιμιακό το γεγονός αυτής της Πασχαλινής.



ΦΩΤΙΑ ΜΩΡΕ!






Ας δούμε όμως και μια καταγεγραμμένη περίπτωση με την απελευθέρωση:

Για το καλό φτάσιμο του Όθωνα στην Ελλάδα συνάχτηκε όλος ο λαός της Τριπολιτσάς στην Αγιά Σωτήρα, κοντά στην “πόρτα του Αναπλιού”, κ’ έγινε δοξολογία πανηγυρική απ’ όλον τον κλήρον της πόλεως , κ’ ύστερα ο δάσκαλος Κωνστ. Λουκάς έβγαλε τον πανηγυρικό. Ο Κολοκοτρώνης ήτανε κι αυτός στην τελετή κι άκουγε το ρήτορα.


Άξαφνα ο λογιώτατος, αφού είπε πολλά, έβαλε μια φωνή:
- Πυρ κροτοβόλει!

Κανείς δεν καταλάβαινε τι ήθελε να πή. Το ‘πε αυτό και το ξανά ‘πε, μα όλοι, λαός και στρατός, μένανε με το στόμα ανοιχτό, και κύτταζε ένας τον άλλον.

Ο Κολοκοτρώνης τότε έβαλε τη δική του τη φωνή:

- Φωτιά, βρε!


Αμέσως ντουφέκια και κουμπούρια στρατού και λαού βροντήσανε θριαμβευτικά…


 Και τώρα ας παρουσιάσω με τα μάτια του ξένου περιηγητή την γλωσσική μας μετάλλαξη.

«Ο λαός που, στην Ελλάδα, όπως και οπουδήποτε αλλού,  είναι ποιητής, μιλάει μια όμορφη γλώσσα, λιγάκι φτωχή αλλά διανθισμένη με χαριτωμένες εκφράσεις . Η συχνότητα του ι , που θα μπορούσε να είναι αίτιο μονοτονίας , της προσδίδει , ιδιαίτερα στην τραγουδιστή προφορά των γυναικών, ένα χαρούμενο κροτάλισμα από οξείς ήχους».

Gaston Deschamps (1890)

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Παλαμήδι όταν ήταν φυλακές, φωτογραφήθηκε από τον Φρεντ
Μπουασονά στις αρχές του 1900, Εξευρωπαϊσμός σε Οθωμανικές δομές.




            Είναι η εποχή που αντικαθίσταται η ευρωπαϊκή ορολογία με  την φιλολογική ελληνίζουσα σύνθεση:

 

Το τραμ ονομάζεται ιπποσιδηρόδρομος.

Το καπέλο λέγεται πίλος.

Το κανόνι εξελληνίζεται σε τηλεβόλον.

Το ρεβόλβερ σε πολύκροτον.

Το μαντίλι γίνεται ρινόμακτρον.

 

            Ο εξελληνισμός περνά και στο στράτευμα
 



«ΠΟΝΤΙΣΟΝ»

 

«Οι παλιοί καραβοκυρηδες των Κυκλάδων, λένε απλά ανάλογα με τις περιστάσεις «τράβα ίσια», «βίρα», «μάινα», «φούντα». Ο Κανάρης δεν μιλούσε διαφορετικά όταν έκαψε , στα νερά της Χίου τον Καπετάν Πασά. Σήμερα, οι αξιωματικοί του βασιλικού ναυτικού, όταν θέλουν να ρίξουν άγκυρα, φωνάζουν ακαδημαϊκά πάνω από την γέφυρα «Πόντισον»! Χρειάστηκε του κόσμου οι προσπάθειες για να καταλάβουν τα πληρώματα αυτή την προστακτική αορίστου. Οι κληρωτοί του ναυτικού, άνθρωποι αγαθοί, που έχουν έρθει από την Άνδρο, την Ανάφη ή την μακρινή Αμοργό, επέμεναν να πιστεύουν πως το «Πόντισον» ήταν ένας Άγγλος λόρδος.».

 Gaston Deschamps (1890)

 

Έλληνες+αγωνιστές+το+'21[1]

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το ΓΙΟΥΡΓΙΑ του Κλέφτη δεν έγινε ποτέ MARS, προσπάθησαν να το κάνουν ΕΜΠΡΟΣ, αλλά ο στρατιώτης μας το μετέτρεψε σε ΑΕΡΑ.



«ΜΑΡΣ»

 

«Οι περισσότεροι στρατοί έχουν υιοθετήσει στις ασκήσεις τους το ζωηρό «μαρς» του λοχία εκπαιδευτή.  Με αυτό το ζωηρό και χαρούμενο πρόσταγμα παρελαύνουν οι νιζάμηδες (ναζάμ= σειρά) και τα απαοσπάσματα των νέγρων μπροστά από τον σουλτάνο, την η μέρα του Σλαμλίκ (προσκύνημα κάθε Παρασκευή στο τέμενος του Σουλτάνου).
 
 
Η ίδια φωνή ζωηρεύει το βήμα των ευζώνων στο Πεδίον του Άρεως, στην Αθήνα. Αυτό δεν αρέσει καθόλου στον κ Χατζιδάκη. Γι αυτόν η βαρβαρική αυτή κραυγή είναι βλασφημία αφού ο ίππαρχος Ξενοφών δεν την χρησιμοποίησε στις εφόδους του ιππικού του. Απαιτεί από τους υπαξιωματικούς να χρησιμοποιούν , σύμφωνα με τα έγκυρα λεξικά , τη λέξη «εμπρός»! Σημειώστε πως αυτή η προτροπή , χαλαρή και αδύναμη, δεν είναι φτιαγμένη για να ξεσηκώσει έναν λόχο για έφοδο. Στο κάτω κάτω , θα ήταν απελπιστικό να χαθεί μια μάχη για γραμματικούς λόγους»

Gaston Deschamps (1890)

            Οι κλεφταρματωλοί βέβαια όταν επιτίθεντο δεν φώναζε ο καπετάνιος «εμπρός» αλλά ούτε και «μαρς», «ΓΙΟΥΡΓΙΑ» φώναζε και πάγωνε το αίμα του εχθρού, σήμερα δεν ξέρω ποια ορολογία χρησιμοποιούν αλλά από το 1940 τουλάχιστον και μετά (πιθανά και πιο πριν), ο αξιωματικός ξεσήκωνε την μονάδα του με την κραυγή «ΑΕΡΑ».




 


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Οι  ναυτικοί μας είχαν καθιερώσει την δική τους γλώσσα, η εξευρωπαϊσμένη Ελλάδα ήθελε να τους μεταφέρει την αρχαιοελληνική γλωσσική κουλτούρα.

 

ΒΙΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

-        Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ του Gaston Deschamps εκδόσεις ΒΗΜΑ περιηγήσεις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ

Στο βιβλίο της της Ιζαμπέλλας Παλάσκα αναφέρεται μια άγνωστη και εκπληκτική εξιστόρηση προσπάθειας του Θ Πάγκαλου να δει τον Μουσολίνι, ο ο...