ΠΕΡΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣ

 

 

 

 

 

 

            Η βιβλιοδεσία επινοήθηκε για να προστατεύει το κείμενο του βιβλίου , ένα ορισμός είναι αυτός του Δ Μάργαρη «η συναρμογή ωρισμένου αριθμού φύλλων χάρτου, χειρογράφων ή εντύπων και η ένωσις αυτών εις τόμον δια της ραφής υπό περικάλυμμα στερεόν, κατά τρόπον διευκολύνοτα την χρήσιν και την ανάγνωσιν και προστατεύοντα τα φύλλα ταύτα από φθοράς ή βλάβης».

 

 

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ραφή βιβλίου σε τεζάκι.

 

 

 

            Η μεθοδολογία της έρευνας έχει ωριμάσει και πλέον η τεχνική της βιβλιοδεσίας έχει δώσει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα που υπήρχαν.

            Η προέλευση της βιβλιοδεσίας συνυπάρχει με την προέλευση του κειμένου, έχουμε λοιπόν διάφορες τεχνικές βιβλιοδεσίας πχ Γαλλική, Αγγλική, Γερμανική, Ιταλική κλπ

            Ο ορισμός «βυζαντινή βιβλιοδεσία» έχει ένα πιο ασαφή τοπικό και χρονικό προσδιορισμό, το πότε αναπτύχθηκε αυτή η τεχνική είναι και αυτό ένα από τα ερωτήματα , πολλοί χαρακτηρίζουν την βιβλιοδεσία βασιζόμενοι σε ιστορικές χρονολογικές περιόδους πχ μεσαιωνική βιβλιοδεσία, γοτθική βιβλιοδεσία, βιβλιοδεσία του 19^ου αιώνα κλπ

            Άλλοι πάλι προσδιορίζουν την βιβλιοδεσία με βάση τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την ιστόρηση των βιβλίων πχ δερμάτινη βιβλιοδεσία, υφασμάτινη βιβλιοδεσία ή χάρτινη βιβλιοδεσία..

            Πάντως γεγονός είναι ότι ένα χειρόγραφο που προέρχεται από τα χρόνια της βυζαντινής περιόδου δεν σημαίνει  ότι τέλος πάντων είναι σώνει και καλά βυζαντινή η ιστόρηση του κειμένου.

 

 

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ραφή κεφαλαριού ο χέρι, η εργασία αυτή γινόταν στην βυζαντινή βιβλιοδεσία.

 

 

 

 

ΕΡΕΥΝΕΣ

 

            Στα μέσα του 20^ου αιώνα ερευνητές των ελληνικών και βυζαντινών χειρογράφων , μετά από έρευνες οι οποίες άρχισαν από την Βελγίδα ιστορικό βιβλιοδέτη Berthe van Regenorter από το 1953 και ακολούθησαν από τους ερευνητές Jean Irigoin, Paul Canant, Dominique Grodidier de Matons,  Carlo Federici και  Philippe Hoffman κατέληξαν σε πορίσματα που άνοιξαν νέους δρόμους στον τρόπο μελέτης των ελληνικών χειρογράφων, στην συνέχεια ακολούθησαν παλαιογράφοι , κωδικολόγοι καιι ιστορικοί που συμπλήρωσαν τις μελέτες της.

            Η τεχνική της Βυζαντινής βιβλιοδεσίας δεν ήταν σταθερή κατά την χιλιαετή πορεία του Βυζαντίου, αυτή άλλαξε και εξελίχτηκε σταδιακά , έτσι δεν έχουμε σαφή γνώση της ακριβούς βυζαντινής τεχνικής.

            Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι στην Βατικανή βιβλιοθήκη υπάρχουν 5.000 χειρόγραφα  τα περισσότερα της Βυζαντινής περιόδου , αλλά μόνο 113 διατηρούν την αρχική Βυζαντινή βιβλιοδεσία! Τα υπόλοιπα επαναβιβίοδετήθηκαν σε μεταγενέστερες χρονικές περιόδους .

            Στα μέσα της δεκαετίας του 80 στην Ιταλία και την Γαλλία έγιναν προσπάθειες καταγραφής των μεσαιωνικών βιβλιοδεσιών που φυλάγονται σε βιβλιοθήκες, και μεταξύ αυτών υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός ελληνικών χειρογράφων. Τα αποτελέσματα δεν είναι ακόμα γνωστά.

 

 

 

 

 

 

 

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μαρμαρόκολλα, χρησιμοποιείται και στο καπάκι αλλά και σαν εσώφυλλο.

 

 

 

 

 

ΟΘΩΜΑΝΙΚΕΣ ΜΑΡΜΑΡΟΚΟΛΛΕΣ

 

            Σε βιβλιοδετείο της Θεσσαλονίκης στα τέλη του 19^ου αιώνα βρέθηκαν διακοσμημένα  χαρτιά σχήματος 8,6Χ 14,5  εκ , υπήρχαν και οδηγίες σε αυτό το δειγματολόγιο για την παραγωγή και τη συσκευασία τους αντιγράφουμε τι έγραφε το δειγματολόγιο :

 

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 

            Το δειγματολόγιο αυτό περιέχει περιζήτητα χρώματα και σχέδια. Μπορούμε φυσικά να κατασκευάσουμε και άλλους τύπους, σύμφωνα με τις υποδείξεις των αγοραστών.

 

ΣΧΕΔΙΑ

 

            Οι μαρμαρόκολλες φτιάχνονται στο χέρι και γι αυτό ο αγοραστής μας δεν θα πρέπει να είναι απόλυτοι στα χρώματα ή τα σχέδια . Παρά τις προσπάθειές μας , δεν μπορούμε να εγγυηθούμε αψεγάδιαστη ομοιομορφία ούτε στις αποχρώσεις των φύλλων. Ούτε στον τύπο που ακολουθείται.

 

 

ΠΑΧΟΣ

 

            Με δεδομένες τις αποκλίσεις του πάχους του ακατέργαστου χάρτου και επειδή τα χρώματα που χρησιμοποιούνται στις μαρμαρογραφίες δεν έχουν το ίδιο βάρος, ακόμη κι στο ίδιο χαρτί, δεν είναι δυνατή η επίτευξη ομοιομορφίας πάχους.

 

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ

 

            Πλην άλλης ειδικής οδηγίας όλα αυτά τα χαρτιά παραδίδονται αδίπλωτα. Κάθε δεσμίδα περιτυλίγετε σε ένα καφέ χαρτί, σφραγισμένο με βουλοκέρι ή δυνατή κόλλα.

 

            Κατά παραγγελία του πελάτη παραδίδουμε τα χαρτιά αυτά διπλωμένα σε 20 τετράδια των 24 ή 25 φύλλων, καθώς οι δεσμίδες είναι των 480 ή των 500 φύλλων. Γενικά η συσκευασία των διπλωμένων χαρτιών γίνεται ως εξής: το πρώτο και το τελευταίο φύλλο κάθε δεσμίδας τοποθετείται σ ένα κοινό καφέ γερό στρατσόχαρτο και τα υπόλοιπα 20 φύλλα της δεσμίδας πιάνονται με σπάγκο.

            Οποιαδήποτε άλλη συσκευασία είναι δυνατόν να γίνει σύμφωνα με τις υποδείξεις των αγοραστών

 

            Τα δείγματα κατατάσσονται σε 3 μεγάλες ενότητες και ονομάζονται «οθωμανικές». Πολλά από τα δείγματα συναντιούνται σαν εσώφυλλα σε καραμανλίδικα και ελληνικά βιβλία του τέλους του 19^ου αιώνα και των αρχών του 20^ου αιώνα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Το πρώτο τυπογραφείο επί Καποδίστρια στην Αίγινα.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΕΙΟ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

 

 

            Ένα από τα πράγματα που έκανε ο Καποδίστριας ήταν να μαζέψει τα ορφανά παιδιά που περιφερόντουσαν στα διάφορα στρατόπεδα, με ανυπολόγιστους ηθικούς κινδύνους, και να οργανώσει ορφανοτροφείο στην Αίγινα.

            Ένας από τους σκοπούς του ορφανοτροφείου ήταν και η εκμάθηση στα ορφανά μιας τέχνης, τα οποία τα περισσότερα ήταν παιδιά αγωνιστών.

            Το Μάιο του 1829 ο κυβερνήτης έδωσε εντολή να εφαρμοστεί «το σχέδιο διοργανισμού και μεταρρυθμίσεως του εν Αιγίνη Ορφανοτροφείου», ο κανονισμός προέβλεπε την δημιουργία εργαστηρίων για την εκμάθηση τέχνης στους τρόφιμους, μεταξύ των εργαστηρίων ήταν :

Τορνευτικής, πλεκτικής, ξυλουργικής, σκυτοτομικής, ραπτικής, τυπογραφίας, βιβλιοδετικόν κλπ

            Στις 16/11/1829 ο Κυβερνήτης ορίζει Έφορο του Ορφανοτροφείου Αιγίνης τον Ανδρέα Μουστοξύδη, ο οποίος με μακροσκελή αναφορά του ζητά από την Γραμματεία των Εκκλησιαστικών  και της Δημοσίας Παιδείας τον Βιβλιοδέτη Νικόλαο Πατεράκη που είχε σπουδάσει την βιβλιοδεσία στην Βενετία για τις ανάγκες του εργαστηρίου Βιβλιοδεσίας.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ο Ανδρέας Μουστοξύδης (6-1-1785 / 17-7-1860).

            Τον Δεκέμβριο του 1830 ο Ανδρέας Μουστοξύδης κατέθεσε πίνακα μισθοδοσίας για τον μήνα Οκτώβριο και στον υπεύθυνο της βιβλιοδεσίας αναφέρει «τον βιβλιοδέτην Νικόλαον Πατεράκην, δια τον Σεπτέμβριον και Οκτώβριον φοίνικας 80»

            Ο πρέσβης της Γαλλίας Βαρόνος Ρουάν έδωσε σαν χορηγία σε ορφανά παιδιά χρηματικό ποσό μεταξύ αυτών ήταν και 4 βιβλιοδέτες οι:

 Θ Φήκας 16 χρονών Σπαρτιάτης

Ιω Τσίνκας 16 χρονών Στερεοελλαδίτης.

Ε Απελεύθερος  13 χρονών Κρήτας.

Δημ Χαρίλαος 14 χρονών Πατρινός

 

            Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια το ορφανοτροφείο και το εργαστήριο της Βιβλιοδεσίας φυτοζωούσαν και αντιμετώπιζαν τεράστια προβλήματα οικονομικά αλλά και ενδιαφέροντος από την πολιτεία.

            Το 1832 ο Ανδρέας Μουστοξύδης υπέβαλε την παραίτησή του και έφυγες στην Κέρκυρα.

            Ο Γρ Κωνσταντάς έκανε καταγραφή των εργαλείων του βιβλιοδετείου και εκεί μαθαίνουμε ότι ο εξοπλισμός περιελάμβανε:

 

10 πιεστήρια

2 ψαλίδια

5 ρίγες σιδερένιες

2 διαβήτες

3 σίδηρα για λούστρο

12

ροτέλιες για χρύσωμα

2 πέτρες για λούστρο

2 ειδών αριθμοί μικρού και μεγάλου μεγέθους

16 βούλες

28 βούλες μικρές

1 γυαλί για λούστρο

4 κοπίδια

2 καστελέτα

1 βαρειά σιδερένια

1 βαρειά ξύλινη

2 μαχαίρια

4 κουτιά με στοιχεία

1 πριόνι

1 σίδερο για σφίγγουν το πιεστήριο

1 καστελέτο για χαρακτήρες

2 πιεστήρια άχρηστα

1 πιεστήριο ραφής

1 ροκάνι

184 σανίδια

1 ράχη βιβλίου

1 σίδερο που σφίγγουν τα πιεστήρια

98 μακαβάδες

1 μάρμαρο

1 σμίλα

90 φύλλα χαρτιού

13 δέρματα

3 χαρτιά μαροκινάτα

Στα γενικά αρχεία του κράτους αναφέρονται έγγραφα με εργαλεία αλλά με την ιταλική τους ονομασία και γίνεται και αποτίμηση τους σε ιταλικά νομίσματα.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Ιωάννης Καποδίστριας (10-2-1776 / 9-10-1831).

            Τον Ιούνιο του 1834 το Ορφανοτροφείο έκλεισε οριστικά και μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο