Το Γκέρλιτς (Gorlitz) είναι μια
πόλη στην ανατολική πλευρά του κρατιδίου της Σιλεσίας της πρώην Ανατολικής
Γερμανίας η οποία στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο αριθμούσε 90.000 κατοίκους, ενώ
σήμερα είναι μια ήσυχη τυπική γερμανική πόλη των 60.000 κατοίκων.
Μια τραγική ιστορική συγκυρία οδήγησε εκεί γύρω στο 1916 μεσούντος του μεγάλου πολέμου 7.000 Έλληνες στρατιώτες μετά την κατάκτηση της Ανατολικής Μακεδονίας από τους Βουλγάρους, οδηγώντας την περιοχή σε ολέθριες συνέπειες.
Αυτή η σελίδα της ιστορίας με την μεταφορά ενός ολόκληρου σώματος στρατού στην πόλη αυτή της Γερμανίας ήρθε να επαναληφθεί μετά από μια ολόκληρη γενιά και συγκεκριμένα μετά το 1945, όταν 14.000 πολιτικοί πρόσφυγες ήρθαν στην περιοχή. Η πόλη του Γκέρλιτς διχοτομείται και η μισή παραχωρείται στην Πολωνία χωρίζοντας έτσι και τους Έλληνες σε δύο κομμάτια. Αυτούς που συνεχίζουν να μένουν στο Γκέρλιτς και αυτούς που πάνε στην άλλη πλευρά της που ονομάζεται πλέον Ζγκόρζελετς.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η επιγραφή για την υποδοχή των αιχμαλώτων.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΒΑΛΑ ΣΤΟ GORLITZ
Ήταν 18 Αυγούστου 1916. Ο Βουλγαρικός στρατός συνοδευόμενος από Γερμανούς
αξιωματικούς εισβάλει αιφνιδιαστικά στην Αν. Μακεδονία. Την ίδια μέρα οι
πρέσβεις της Γερμανίας και της Βουλγαρίας στην Αθήνα με επίσημες διακοινώσεις
των κυβερνήσεών τους έδιναν εξηγήσεις σχετικά με τους στόχους των επιτιθέμενων.
Η εισβολή όπως διαβεβαίωναν είχε αποκλειστικά στρατιωτικά κίνητρα και στρεφόταν
εναντίον της Αντάντ.
Ταυτόχρονα παρείχαν εγγυήσεις για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και την διατήρηση των τοπικών αρχών στα πόστα τους. Δεν είχαν σκοπό όπως έλεγαν να καταλάβουν τις Σέρρες, την Δράμα και την Καβάλα, ενώ ο στρατός τους θα αποχωρούσε όταν εξέλειπαν οι στρατιωτικοί λόγοι.
Ταυτόχρονα παρείχαν εγγυήσεις για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και την διατήρηση των τοπικών αρχών στα πόστα τους. Δεν είχαν σκοπό όπως έλεγαν να καταλάβουν τις Σέρρες, την Δράμα και την Καβάλα, ενώ ο στρατός τους θα αποχωρούσε όταν εξέλειπαν οι στρατιωτικοί λόγοι.
Οι εγγυήσεις που έδωσαν στον βασιλιά Κωνσταντίνο οι Γερμανοί τον καθησύχασαν και έδωσε εντολή στους επιτελείς του Δ’ Σώματος Στρατού να συμπτυχθούν στις πόλεις και να περιμένουν εντολές. Αξίζει να αναφέρουμε ότι πριν από λίγο καιρό με απαίτηση της Αντάντ είχαν απολυθεί όλοι οι επίστρατοι (έφεδροι) και υπήρχε κατακερματισμός στο στράτευμα.
Η Αθήνα είχε πλανηθεί. Ο διοικητής του στρατεύματος συνταγματάρχης Ιωάννης Χατζόπουλος αλλιώς εξιστορεί τα γεγονότα:
«Αναφέρω ότι η συμπεριφορά των Βουλγάρων είναι εντελώς εχθρική. Οι κάτοικοι των πόλεων Σερρών και Δράμας έντρομοι καταφεύγουν εις Καβάλα. Παρακαλώ όπως τύχω άμεσης απαντήσεως επί αιτήσεώς μου να επιστρέψουν αμέσως οι επίστρατοι καθόσον οι προθέσεις των Βουλγάρων περί καταλήψεως της Καβάλας εκδηλούνται από ώρα εις ώρα σαφέστερες, εάν δε συμβεί τούτο η πόλις θα καταστραφεί και θα αιχμαλωτιστεί το Σώμα ολόκληρον. Είναι αναγκαία η αποστολή στόλου, διότι μόνον η παρουσία του θα καθησυχάσει τους πληθυσμούς. Δεν είναι δυνατόν να αντιληφθείτε την ενταύθα κατάστασιν».
Η απάντηση της Αθήνας ήρθε αυθημερόν: «Την πρότασιν περί εφέδρων αποκρούομεν, αποκλείοντες την βίαν. Καθησυχάσατε έντρομους πληθυσμούς και ενθαρρύνατε αυτούς. Στόλος δεν θα αποσταλεί».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Μία από τις πάρα πολλές διαφημίσεις στο Γκέρλιντς.
Οι Σύμμαχοι από την άλλη θορυβημένοι από την επίθεση δεξιά του οχυρωμένου στρατοπέδου τους στην Θεσσαλονίκη και θεωρώντας ότι πρόκειται για προσυνεννοημένη συμπαιγνία Αθηνών – Βερολίνου προέβησαν σε νέα αντίποινα κατά της Ελληνικής πλευράς, κηρύσσοντας τον αποκλεισμό της Καβάλας από τον βρετανικό στόλο. Οι εξελίξεις στην Μακεδονία προκαλούν θύελλα αγανάκτησης σε όλη την Ελλάδα.
Ογκώδεις διαδηλώσεις στην Αθήνα, ενώ στην Θεσσαλονίκη εκδηλώνεται εσπευσμένα το κίνημα της «Εθνικής Αμύνης» από βενιζελικούς αξιωματικούς. Στο κίνημα αυτό στηρίχθηκε ο Βενιζέλος για να εγκαταστήσει εκεί λίγο αργότερα την προσωρινή του κυβέρνηση. Ο εθνικός διχασμός αποκτούσε πια γεωγραφική υπόσταση.
Στην Καβάλα τα γεγονότα είχαν πια πάρει δραματική εξέλιξη όπως τα είχε προβλέψει και περιγράψει ο Χατζόπουλος. Στην πόλη καταφθάνουν πρόσφυγες από τις Σέρρες και την Δράμα αλλά και από τα χωριά. Τα τρόφιμα λιγοστά και ο στρατός έπρεπε να τους φροντίσει. Οι Βουλγαρικές προκλήσεις κάνουν την ατμόσφαιρα ακόμη πιο μαύρη.
Ο Χίντεμπουργκ ο οποίος μαζί με τον Λάντερντορφ αποτελούσαν την στρατιωτική ηγεσία της Γερμανίας ειδοποιούν τους Βουλγάρους ότι η Αντάντ ετοιμάζει αποβατική ενέργεια στην Καβάλα πράγμα που τους κάνει περισσότερο σκληρούς απέναντι στους ντόπιους πληθυσμούς.
Ο Χίντεμπουργκ τους ζητά μάλιστα να απομακρύνουν τους Έλληνες στρατιώτες από την Καβάλα σε τοποθεσία μακριά από την θάλασσα, να παρεμποδίσουν τους στρατιώτες από Σέρρες και Δράμα να ενωθούν με αυτούς της Καβάλας και να διακοπεί η επικοινωνία Καβάλας – Αθηνών. Σε τηλεγράφημά του ζητά από τους Βουλγάρους να περικυκλώσουν την Καβάλα με πυροβολικό και αν αρνηθεί ο στρατός να παραδοθεί τότε να ανοίξουν άμεσο πυρ κατά της πόλης.
Ο Χατζόπουλος είναι μετέωρος. Η αγωνία της Καβάλας είναι μεγάλη. Το εκβιαστικό δίλλημα ήταν παράδοση ή καταστροφή της πόλης. Ο συνταγματάρχης αποφασίζει μετά από επαφή με Αθήνα και εφόσον οι εκκλήσεις του για μεταφορά του στρατεύματος σε ασφαλή χώρο της Παλιάς Ελλάδας δεν έγινε αποδεκτό, να παραδώσει στον Άγγλο ναύαρχο τον ασύρματο. Ήταν 9 Σεπτεμβρίου και ο Γερμανός αξιωματικός Σβένιτζ μεταφέρει στον Χατζόπουλο τις αποφάσεις του Χίντεμπουργκ. Ο Έλληνας αξιωματικός για να αποφύγει την μεταγωγή του στην Δράμα αποφασίζει να συνομιλήσει με τον ίδιο τον Χίντεμπουργκ με το ερώτημα αν θα μπορούσε ο ίδιος ο Γερμανός στρατάρχης να εγγυηθεί την μεταφορά των ελληνικών μονάδων και του οπλισμού τους στην Γερμανία όπου θα παραμείνουν φιλοξενούμενοι μέχρι το τέλος του πολέμου, ώστε να μην πέσουν αιχμάλωτοι στα χέρια των Βουλγάρων. Την επομένη ημέρα με τηλεγράφημά του ο Χίντεμπουργκ απαντούσε στον Χατζόπουλο θετικά στο αίτημά του. Στο παρασκήνιο των γεγονότων υπήρξε από ότι λέγεται πρόταση του Βρετανού πλοιάρχου του ατμόπλοιου που υπήρχε στο λιμάνι της Καβάλας να μεταφέρει το στράτευμα στην Θεσσαλονίκη και να τις ενώσει με τις μονάδες της Αντάντ, αλλά ο Χατζόπουλος αρνήθηκε εφόσον ήταν πιστός στον Κωνσταντίνο και δεν ήθελε να ενισχύσει το κίνημα της Εθνικής Άμυνας της Μακεδονίας.
Έτσι αρχίζει η μεγάλη πορεία του Δ΄ Σώματος προς την Γερμανία μέσω τρένου από Δράμα. Στην πορεία των ατάκτων περίπου 3.000 στρατιώτες με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Χριστοδούλου αυτομολούν και χάνονται άλλοι προς Θάσο και από κει προς Θεσσαλονίκη για να ενωθούν με την Εθνική Άμυνα και άλλοι εξαφανίζονται στα βουνά. Αυτοί οι στρατιώτες θα αποτελέσουν τον πυρήνα της αξιόμαχης μετέπειτα Μεραρχίας Σερρών.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : ΟΙ Έλληνες Στρατιώτες στο Γκέρλιτς.
Οι Έλληνες φτάνουν στο Γκέρλιτς
Σε μήνυμά του στις 22 Σεπτεμβρίου 1916, για την μεταφορά των στρατιωτών από την Καβάλα στο Γκέρλιτς ο Γερμανός επιτελάρχης Λούντερντορφ επισημαίνει: «Η μεταφορά των ελληνικών στρατευμάτων μας παρέχει την μοναδική ευκαιρία να διαδώσουμε στην Ελλάδα κατανόηση και συμπάθεια για την γερμανική υπόθεση, τη γερμανική εργασία και το γερμανικό μεγαλείο. Οι Έλληνες δεν πρέπει να αισθάνονται ότι είναι αιχμάλωτοι. Οι συναλλαγές τους με την τοπική κοινωνία καθώς και η επαφή τους με την πατρίδα τους, επιβάλλεται να τελούν υπό παρακολούθηση, χωρίς όμως ακρότητες».
Παρά το χαλαρόν της επιτήρησης οι ελληνικές δυνάμεις ποτέ δεν έπαψαν να θεωρούνται ότι βρίσκονταν υπό περιορισμό. Όταν ο Έλληνας πρέσβης στο Βερολίνο Νικόλαος Θεοτόκης ζήτησε τον επαναπατρισμό τους η απάντηση των Γερμανών ήταν αρνητική.
Από την Δράμα στο Γκέρλιτζ χρησιμοποιήθηκαν 10 τρένα για την μεταφορά τους μέσω Βουλγαρίας. Το ταξίδι κράτησε 12 μέρες και μετακινήθηκαν συνολικά 6.100 στρατιώτες, 430 αξιωματικοί, δυνάμεις της χωροφυλακής από την Αν. Μακεδονία, στρατιωτικοί υπάλληλοι, 93 γυναίκες αξιωματικών και 5 παιδιά. Ο ίδιος ο Κάιζερ έδωσε εντολή να γίνει επίσημη υποδοχή στους Έλληνες παρά την αντίθετη άποψη του Χατζόπουλου.
Το σατυρικό γερμανικό περιοδικό kladderadatsch περιγράφει την σκηνή:
«παραταχθείτε! φωνάζει ένας αξιωματικός. Ένας Έλληνας αξιωματικός στο Γκέρλιτς της Σιλεσίας, Επιτελείο γερμανών αξιωματικών ανεβαίνει στην αποβάθρα. Μαυροντυμένοι επίσημοι, με κυλίνδρους στο κεφάλι και ανθοδέσμες στα χέρια, εμφανίζονται ξαφνικά. Γερμανική ορχήστρα παίζει τον ελληνικό εθνικό ύμνο. Σκασμός δεν είμαστε στην Αθήνα!
Σε τετράδες, το όπλο επ’ ώμου ετοιμάζονται για παρέλαση. Προσοχή ρε παιδιά να τους δείξουμε τι αξίζουμε. Η γερμανική μπάντα μπροστά. Κόσμος πολύς στοιβαγμένος στους δρόμους και στα παράθυρα. Από ένα ξενοδοχείο κρέμονται δυο Ελληνικές σημαίες. Οι άνθρωποι κοιτάνε περίεργα.
Παιδιά τρέχουν και τους κοιτάζουν στα μάτια. Όλοι ξανθοί είναι εδώ πέρα. Οι
ελληνικές αρβύλες χτυπάνε την άσφαλτο του γερμανικού δρόμου σαν σιδερένιο
χαλάζι. Ρίγη συγκινήσεως τους διαπερνούν. Ολόκληρη η πόλη στο πόδι. Μεγάλη πόλη
το Γκέρλιτς, λέτε να είναι πιο μεγάλη από την Αθήνα; Η πόλη τελειώνει και
αρχίζει η εξοχή.
Ο κόσμος έχει λείψει. Γύρω - γύρω πράσινα λιβάδια. Το βράδυ σιωπηλό και ξένο. Εδώ θα μείνουμε λοιπόν; Πάνω από την είσοδο μια μεγάλη επιγραφή. «Χαίρετε». Γύρω παραπήγματα σαν τελωνειακοί σταθμοί. Τι άνθρωποι είναι αυτοί οι Γερμανοί; Νάμαστε λοιπόν εδώ στο Γκέλιτς. Ελλάδα – Ελλάδα πότε θα σε ξαναδούμε;».
Ο κόσμος έχει λείψει. Γύρω - γύρω πράσινα λιβάδια. Το βράδυ σιωπηλό και ξένο. Εδώ θα μείνουμε λοιπόν; Πάνω από την είσοδο μια μεγάλη επιγραφή. «Χαίρετε». Γύρω παραπήγματα σαν τελωνειακοί σταθμοί. Τι άνθρωποι είναι αυτοί οι Γερμανοί; Νάμαστε λοιπόν εδώ στο Γκέλιτς. Ελλάδα – Ελλάδα πότε θα σε ξαναδούμε;».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Έλληνες αξιωματικοί το 1917 στο Γκέρλιτς.
Να και η πρώτη ελληνική εφημερίδα
Ένας μήνας πέρασε στο Γκέρλιτς. Στις 3 Νοεμβρίου εμφανίζεται το πρώτο φύλλο της
εφημερίδας «Τα Νέα του GORLITZ». Εκδότης ο Γερμανός που εξέδιδε την τοπική
γερμανόφωνη εφημερίδα και αρχισυντάκτης ο Έλληνας αξιωματικός Διονύσιος
Αγαπητός. Ήταν τετρασέλιδη και εκδιδόταν καθημερινά εκτός Κυριακής. Περιείχε
κείμενα από τα πολεμικά μέτωπα, ειδήσεις από την ελληνική πολιτική σκηνή,
άρθρα, αναλύσεις, χρονογραφήματα, αγγελίες και διαφημίσεις. Η απήχηση ήταν
μεγάλη και εκατοντάδες συνδρομές δεχόταν η εφημερίδα από παντού, ενώ η
κυκλοφορία της έφτασε μέχρι και το Βερολίνο. Το 1918 έγινε πανγερμανικής
εμβέλειας με έδρα το Βερολίνο και αλλαγή του τίτλου της σε «Ελληνικά Φύλλα».
Εκτός από τις εφημερίδες κυκλοφόρησαν στην Γερμανία και άλλα έντυπα στην Ελληνική ή την Γερμανική γλώσσα. Εκεί πρωτοεκδόθηκε η ποιητική συλλογή «Το τραγούδι των σκοτωμένων – Κρυφός καημός» του Βασίλη Ρώτα, υπολοχαγού τότε στο Γκέρλιτς και αργότερα διάσημου συγγραφέα θεατρικών έργων και ιδρυτή του θεάτρου του βουνού στα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Επίσης εκδόθηκαν τα «Γράμματα από την Γερμανία» του Λέοντα Κουκούλα, επίσης αξιωματικού. Ανάμεσα στους στρατιώτες ήταν και οι Βασίλης Αργυρόπουλος κωμικός ηθοποιός συνεργάτης της Κυβέλης, ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης κ.α.
Εκτός από τις εφημερίδες κυκλοφόρησαν στην Γερμανία και άλλα έντυπα στην Ελληνική ή την Γερμανική γλώσσα. Εκεί πρωτοεκδόθηκε η ποιητική συλλογή «Το τραγούδι των σκοτωμένων – Κρυφός καημός» του Βασίλη Ρώτα, υπολοχαγού τότε στο Γκέρλιτς και αργότερα διάσημου συγγραφέα θεατρικών έργων και ιδρυτή του θεάτρου του βουνού στα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Επίσης εκδόθηκαν τα «Γράμματα από την Γερμανία» του Λέοντα Κουκούλα, επίσης αξιωματικού. Ανάμεσα στους στρατιώτες ήταν και οι Βασίλης Αργυρόπουλος κωμικός ηθοποιός συνεργάτης της Κυβέλης, ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης κ.α.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Άφιξη στο Γκέρλιτς.
Η ζωή στο Γκέρλιτς
Η παρουσία των 7.000 Ελλήνων στο Γκέρλιτς της Σιλεσίας μιας πόλης με 90.000
πληθυσμό ήταν εμφανής. Μια παρισινή εφημερίδα σε ρεπορτάζ έγραψε:
«Οι αξιωματικοί έχουν λέσχη στην οποία τρώγουν και περπατούν στους δρόμους της πόλης με σταθερό βήμα σαν να είναι στην πατρίδα τους. Κάνουν τις προμήθειές τους ακολουθούμενοι από έναν στρατιώτη ο οποίος κρατάει τα πακέτα. Το ευγενές και αρειμάνιο παράστημά τους κάνει εξαιρετική εντύπωση. Στους δρόμους οι Γερμανοί στρατιώτες τους χαιρετούν. Τα καταστήματα της πόλης έβαλαν στις προθήκες τους και ελληνικές επιγραφές. Το βράδι ολόκληρη η φρουρά βγαίνει στον δρόμο. Θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι βρίσκεται σε κάποια ιταλική πόλη, στην Βερόνα για παράδειγμα όπου μετά το δείπνο οι δρόμοι είναι γεμάτοι στρατιώτες. Είναι συμπαθητικόν», παρατηρεί ο δημοσιογράφος.
«Οι αξιωματικοί έχουν λέσχη στην οποία τρώγουν και περπατούν στους δρόμους της πόλης με σταθερό βήμα σαν να είναι στην πατρίδα τους. Κάνουν τις προμήθειές τους ακολουθούμενοι από έναν στρατιώτη ο οποίος κρατάει τα πακέτα. Το ευγενές και αρειμάνιο παράστημά τους κάνει εξαιρετική εντύπωση. Στους δρόμους οι Γερμανοί στρατιώτες τους χαιρετούν. Τα καταστήματα της πόλης έβαλαν στις προθήκες τους και ελληνικές επιγραφές. Το βράδι ολόκληρη η φρουρά βγαίνει στον δρόμο. Θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι βρίσκεται σε κάποια ιταλική πόλη, στην Βερόνα για παράδειγμα όπου μετά το δείπνο οι δρόμοι είναι γεμάτοι στρατιώτες. Είναι συμπαθητικόν», παρατηρεί ο δημοσιογράφος.
Πίσω από την βιτρίνα τα πράγματα δεν ήταν κι τόσο ειδυλλιακά. Ο βαρύς χειμώνας 1916-1917 προκάλεσε πολλές δυσαρέσκειες στον τοπικό πληθυσμό που έβλεπε τους αξιωματικούς να παίρνουν τον μισθό τους, να αδειάζουν τα καταστήματά τους και να αυξάνονται οι τιμές. Αλλά και το σουλατσάρισμα των Ελλήνων δεν δημιουργούσε ιδιαίτερα φιλικά συναισθήματα.
Ιδιαίτερα οι αντιζηλίες δεν άργησαν να έρθουν από την αποδοχή των Ελλήνων και τα ερωτικά αισθήματα που προκαλούσαν στις Γερμανίδες. Αγγελίες στην εφημερίδα του τύπου «ενοικιάζεται δωμάτιο από μόνη νεαρά κυρία εις αξιοπρεπήν νεαρόν κύριον» προκαλούσαν τρικυμίες στους Γερμανούς γηγενείς. Άρχισαν και οι αρραβώνες οι οποίοι οδήγησαν σε γάμο πολλά ζευγάρια μικτά από Έλληνες και Γερμανίδες τα οποία έμειναν δια παντός στο Γκέρλιτς. Στο Ελληνικό στρατιωτικό νεκροταφείο της πόλης 270 στρατιώτες άφησαν την ανάμνηση της παρουσίας τους εκεί.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Δημοσίευση θανάτου.
Τον Απρίλη του 1918 πέθανε και ο συνταγματάρχης Χατζόπουλος στην κηδεία του οποίοι παρέστη και εκπρόσωπος του Κάιζερ αφήνοντας απέραντη θλίψη στους στρατιώτες και αξιωματικούς.
Πολλές φορές έγιναν σχέδια επί χάρτου όμως να χρησιμοποιηθούν οι στρατιώτες και αξιωματικοί του Γκέρλιτς σε διάφορες επεμβάσεις ειρηνευτικού χαρακτήρα αλλά έβρισκε αντίθετους τους Βουλγάρους οι οποίοι φοβόταν την εμπλοκή τους σε φιλοβασιλικά σχέδια. Παρόλα αυτά υπήρχαν μεταξύ τους ομάδες υποστηρικτών και του Βενιζέλου. Στις αρχές του 1918 με την κατηγορία του βενιζελικού προπαγανδιστή 25 Έλληνες αξιωματικοί οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Βέρλ της Βεστφαλίας, ενώ άλλοι 17 στις φυλακές του Κόνιγκσμπεργκ.
Οι σχέσεις της Γερμανικής στρατιωτικής διοίκησης και των Ελλήνων όσο περνούσε ο καιρός γινόταν και πιο εχθρικές. Οι Γερμανοί απαίτησαν από τους στρατιώτες να συμμετέχουν σε αγροτικές ασχολίες και με την βία ορισμένοι από αυτούς διασκορπίστηκαν από την Κολωνία μέχρι και το Μπρέσλαου σε πολεμικές βιομηχανίες, ορυχεία, εργοστάσια και αλλού.
Την Άνοιξη του 1918 οι σχέσεις Γερμανών – Σώματος επιδεινώθηκε από την παρουσία της αναδιοργανωμένης ελληνικής μεραρχίας στον ελληνικό στρατό του μακεδονικού μετώπου. Η Ελληνόφωνη εφημερίδα «Ελληνικά Φύλλα» εκφράζει την λύπη της για άρθρα στον Γερμανικό τύπο που ζητούν την παραχώρηση της Θεσσαλονίκης στους Βουλγάρους. Ο χρόνος έρχεται, η Γερμανία ηττάται και η γερμανική κοινωνία μένει να μετρά τις πληγές της.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Περίπου 7.000 στρατιώτες του Δ´ Σώματος Στρατού μεταφέρθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1916 στο Γκέρλιτς.
Η επιστροφή
Ο Κάιζερ παραιτείται. Τον Νοέμβρη του 1918 στρατιώτες καταφθάνουν στην Δρέσδη και ξεσηκώνουν τους κατοίκους με ογκώδεις διαδηλώσεις. Οι φυλακές ανοίγουν και οι κρατούμενοι βγαίνουν έξω. Οι Έλληνες στρατιώτες του Γκέρλιτς ενώνονται με τους εργάτες, τους ναύτες και τους εξεγερμένους στρατιώτες της Γερμανίας.
Διοικητής τους τότε ο Καράκαλος. Βλέπει ότι οι εξεγερμένοι Γερμανοί επιτίθενται κατά των Ελλήνων και προκαλούν φθορές. Ζητά την προστασία της Γερμανικής Διοίκησης. Οι στρατιώτες εκνευρίζονται από την ενέργεια του Καράκαλου και αλλάζουν διοίκηση εκλέγοντας τον δημοφιλή και παλαίμαχο συνταγματάρχη Λάμπρο Σινανιώτη. Οι Γερμανοί όμως για να προστατεύσουν τον δικό τους διοικητή Καράκαλο περικύκλωσαν το στρατόπεδο των Ελλήνων με πολυβόλα και εξέδωσαν ένταλμα σύλληψης του Σινανιώτη. Αυτός όμως δραπετεύει με κατεύθυνση το Βερολίνο. Η επαναφορά του Καράκαλου ξεχειλίζει το ποτήρι και οι χιλιάδες στρατιώτες πανικόβλητοι με κάθε μέσο ακόμη και με τα πόδια αποπειρώνται να διαφύγουν προς τα σύνορα της Βοημίας και από κει προς την Ελλάδα.
Εκνευρισμένοι οι Γερμανοί από την απειθαρχία των Ελλήνων και επειδή φοβούνται για επεισόδια κάνουν αψυχολόγητες ενέργειες όπως η σωματική έρευνα των εξερχόμενων από το στρατόπεδο Ελλήνων με την υπόνοια κλοπής ρουχισμού και όπλων. Δημιουργείται πανδαιμόνιο και πάνω σε αψιμαχίες ανοίγουν πυρ και δια ασήμαντον αφορμή σκοτώνονται πέντε στρατιώτες ενώ τραυματίζουν κάποιους άλλους. Η απογοήτευση των Ελλήνων από την συμπεριφορά των Γερμανών είναι εμφανής. Μετά από διαπραγματεύσεις απελάθηκαν και οι τελευταίοι 600 στρατιώτες και με την συνοδεία Αμερικανών αξιωματικών μεταφέρονται τον Φεβρουάριο του 1919 από το Γκέρλιτς στο Φιούμε της Ριέκα σιδηροδρομικώς και από εκεί με πλοίο στην Ελλάδα.
Η υποδοχή τους στην Βενιζελική Ελλάδα δεν ήταν και τόσο φιλική. Οι απλοί στρατιώτες και υπαξιωματικοί πήγαν στα σπίτια τους ενώ οι αντιβενιζελικοί αξιωματικοί πέρασαν στρατοδικείο και καταδικάστηκαν 8 σε θανατικές καταδίκες ανάμεσά τους και ο Καράκαλος οι οποίες όμως δεν εκτελέστηκαν, ενώ άλλοι φυλακίστηκαν στην Κρήτη και σε άλλα νησιά. Όλα αλλάζουν για τους στρατιώτες του Γκέρλιτς με την ήττα του Βενιζέλου το 1920 και την επαναφορά του Κωνσταντίνου. Οι αξιωματικοί που τιμωρήθηκαν πήραν προαγωγές και πήγαν στο μέτωπο της Μικράς Ασίας που ήταν σε έξαρση.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Είχαμε και τέτοια ταιριάσματα κατά την διάρκεια της ιδιότυπης ομηρείας.
Αυτοί που έμειναν στο Γκέρλιτς
Πάνω από 200 Έλληνες έμειναν στο Γκέλιτς. Ορισμένοι σπούδασαν, άλλοι ανέπτυξαν επαγγελματική δραστηριότητα και πέτυχαν. Το 1921 ιδρύθηκε ο Ελληνικός Σύνδεσμος Γκέλιτς και διαλύθηκε με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Η κοινότητα εκεί εξυπηρετείτο θρησκευτικά από τους ιερείς της Λειψίας.
Γνωστές οι οικογένειες του υποδηματοποιού Φώσκολου που διώχτηκε από το ναζιστικό καθεστώς και της κυρίας Μπατζιώτη που επίσης καταδικάστηκε.
Σήμερα στο Γκέρλιτς ζουν πάνω από 40 απόγονοι δεύτερης έως τέταρτης γενιάς Ελλήνων. Ελληνικά ονόματα ακούγονται ακόμη στην πόλη αυτή. Η αγάπη των απογόνων για την πατρίδα είναι συγκινητική και στα παραμύθια των παππούδων εξιστορούνται τα γεγονότα και οι ανθρώπινες ιστορίες που λέγονται για τους Έλληνες στρατιώτες που ξεκίνησαν από την Καβάλα και έφτασαν στο Γκέρλιτς εκείνο το ηλιόλουστο πρωινό του Οκτώβρη του 1916.
ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
28 Αυγούστου / 10 Σεπτεμβρίου 1916
Βέροια: Η φρουρά επαναστατεί υπό τον μοίραρχο Γ Βούρο και προσχωρεί στη «Εθνική Άμυνα».
Καβάλα: Ο ταγματάρχης του Γερμανικού Επιτελείου φον Σβάινιτς (βοηθός του στρατιωτικού ακολούθου στην Αθήνα, έμπιστος της Σοφίας και του Κωνσταντίνου) ανακινεί στον συνταγματάρχη Χατζόπουλο ότι το Δ Σώμα στρατού παρεμποδίζει τις επιχειρήσεις του βουλγαρικού στρατού και γι αυτό πρέπει να συγκεντρωθεί στην Δράμα, αλλιώς θα χρησιμοποιηθεί βία (η μετάβαση στην δράμα σημαίνει αιχμαλωσία) οποιαδήποτε συνεννόηση με την Αθήνα αποκλείεται. Ο συνταγματάρχης Χατζόπουλος ζητά την εγγύηση του φον Χίντεμπουργκ για μετάβαση του σώματος στην Γερμανία με τον οπλισμό του.Συγκαλείτε πολεμικό συμβούλιο , παρόντες όλοι οι μέραρχοι εκτός από τον διοικητή της 5ης μεραρχίας που του το απαγόρευσαν οι Βούλγαροι (ήταν στην Δράμα) παμψηφεί αποφασίζουν να μη παραδοθούν στους Βουλγάρους και να αντισταθούν, αποφασίζουν παράδοση στους Αγγλογάλους και ειδοποιούν τον πρόξενο Νοξ στην Θάσο για την μεταφορά του σώματος στην παλαιά Ελλάδα. Η 6η μεραρχία του Χριστοδούλου προσχωρεί στην «Εθνική Άμυνα».
9μμ στην Καβάλα στην προκυμαία έχει συγκεντρωθεί το Δ Σώμα στρατού και περιμένουν να φτάσουν τα καράβια φαίνονται 2 με 3 Ελληνικά και μερικά Αγγλικά αρχίζει η επιβίβαση της 6ης μεραρχίας (150 αξιωματικοί και 2.000 άνδρες) και αναχωρούν για Θεσσαλονίκη, μετά άρχισε η επιβίβαση στο υπ αρ 43 Αγγλικό πολεμικό που όμως οι βασιλόφρονες αξιωματικοί έβρισαν την Άνταντ και το κίνημα της Θεσσαλονίκης με αποτέλεσμα ο σωματάρχης να σταματήσει την επιβίβαση των τμημάτων .
2 το βράδυ οι φαντάροι φεύγουν από την προκυμαία. Βουβαμάρα στους στρατιώτες . Συμμορίες Τούρκων και γύφτων έχουν αρχίσει τις λεηλασίες, στα ακριανά σπίτια της πόλης εμφανίζονται οι Βουλγαρικές προφυλακές.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Φωτογραφία όμηρου από το Γκέρλιτς.
29 Αυγούστου / 11 Σεπτεμβρίου 1916
Αθήνα : ο πρωθυπουργός Αλ Ζαΐμης παραιτείται , ο στρατηγός Κάλλαρης υπουργός Στρατιωτικών τηλεγραφεί στο Δ Σώμα στρατού «Μετασταθμεύσατε πάραυτα μεθ όλων των δυνάμεών σας και ει δυνατόν υλικού εις Βόλον, συνεννοούμενος μετ Άγγλου ναυάρχου, επί πλοίων ελληνικών ή εν ελλείψει τοιούτων επί οιωνδήποτε άλλων». (ασυνείδητη μέχρι βλακείας)
Καβάλα: Ώρα 10 πμ ο ταγματάρχης φον Σβάινιτς (ο φίλος του Κωνσταντίνου) λέει στον Χατζόπουλο ότι ο φον Χίντεμπουργκ δέχτηκε την μεταφορά του Δ σώματος με τα όπλα του στην Γερμανία που..... θα παραμείνει «φιλοξενούμενο» μέχρι το τέλος του πολέμου. Στην πόλη της Καβάλας ο πληθυσμός και ο στρατός μιλά πια ξεκάθαρα για προδοσία. Οι Βούλγαροι παρεμβάλουν προσκόμματα. Με κυνισμό ο φον Σβάινιτς ζητά να παραδοθούν 2 λόχοι σαν όμηροι για την πιστή εφαρμογή των όρων της συμφωνίας.
28 Αυγούστου / 10 Σεπτεμβρίου 1916
Βέροια: Η φρουρά επαναστατεί υπό τον μοίραρχο Γ Βούρο και προσχωρεί στη «Εθνική Άμυνα».
Καβάλα: Ο ταγματάρχης του Γερμανικού Επιτελείου φον Σβάινιτς (βοηθός του στρατιωτικού ακολούθου στην Αθήνα, έμπιστος της Σοφίας και του Κωνσταντίνου) ανακινεί στον συνταγματάρχη Χατζόπουλο ότι το Δ Σώμα στρατού παρεμποδίζει τις επιχειρήσεις του βουλγαρικού στρατού και γι αυτό πρέπει να συγκεντρωθεί στην Δράμα, αλλιώς θα χρησιμοποιηθεί βία (η μετάβαση στην δράμα σημαίνει αιχμαλωσία) οποιαδήποτε συνεννόηση με την Αθήνα αποκλείεται. Ο συνταγματάρχης Χατζόπουλος ζητά την εγγύηση του φον Χίντεμπουργκ για μετάβαση του σώματος στην Γερμανία με τον οπλισμό του.Συγκαλείτε πολεμικό συμβούλιο , παρόντες όλοι οι μέραρχοι εκτός από τον διοικητή της 5ης μεραρχίας που του το απαγόρευσαν οι Βούλγαροι (ήταν στην Δράμα) παμψηφεί αποφασίζουν να μη παραδοθούν στους Βουλγάρους και να αντισταθούν, αποφασίζουν παράδοση στους Αγγλογάλους και ειδοποιούν τον πρόξενο Νοξ στην Θάσο για την μεταφορά του σώματος στην παλαιά Ελλάδα. Η 6η μεραρχία του Χριστοδούλου προσχωρεί στην «Εθνική Άμυνα».
9μμ στην Καβάλα στην προκυμαία έχει συγκεντρωθεί το Δ Σώμα στρατού και περιμένουν να φτάσουν τα καράβια φαίνονται 2 με 3 Ελληνικά και μερικά Αγγλικά αρχίζει η επιβίβαση της 6ης μεραρχίας (150 αξιωματικοί και 2.000 άνδρες) και αναχωρούν για Θεσσαλονίκη, μετά άρχισε η επιβίβαση στο υπ αρ 43 Αγγλικό πολεμικό που όμως οι βασιλόφρονες αξιωματικοί έβρισαν την Άνταντ και το κίνημα της Θεσσαλονίκης με αποτέλεσμα ο σωματάρχης να σταματήσει την επιβίβαση των τμημάτων .
2 το βράδυ οι φαντάροι φεύγουν από την προκυμαία. Βουβαμάρα στους στρατιώτες . Συμμορίες Τούρκων και γύφτων έχουν αρχίσει τις λεηλασίες, στα ακριανά σπίτια της πόλης εμφανίζονται οι Βουλγαρικές προφυλακές.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Φωτογραφία όμηρου από το Γκέρλιτς.
29 Αυγούστου / 11 Σεπτεμβρίου 1916
Αθήνα : ο πρωθυπουργός Αλ Ζαΐμης παραιτείται , ο στρατηγός Κάλλαρης υπουργός Στρατιωτικών τηλεγραφεί στο Δ Σώμα στρατού «Μετασταθμεύσατε πάραυτα μεθ όλων των δυνάμεών σας και ει δυνατόν υλικού εις Βόλον, συνεννοούμενος μετ Άγγλου ναυάρχου, επί πλοίων ελληνικών ή εν ελλείψει τοιούτων επί οιωνδήποτε άλλων». (ασυνείδητη μέχρι βλακείας)
Καβάλα: Ώρα 10 πμ ο ταγματάρχης φον Σβάινιτς (ο φίλος του Κωνσταντίνου) λέει στον Χατζόπουλο ότι ο φον Χίντεμπουργκ δέχτηκε την μεταφορά του Δ σώματος με τα όπλα του στην Γερμανία που..... θα παραμείνει «φιλοξενούμενο» μέχρι το τέλος του πολέμου. Στην πόλη της Καβάλας ο πληθυσμός και ο στρατός μιλά πια ξεκάθαρα για προδοσία. Οι Βούλγαροι παρεμβάλουν προσκόμματα. Με κυνισμό ο φον Σβάινιτς ζητά να παραδοθούν 2 λόχοι σαν όμηροι για την πιστή εφαρμογή των όρων της συμφωνίας.
Στο μεταξύ ο πρόξενος Νοξ προτείνει στον Χατζόπουλο πλοία για την μεταφορά του στρατού στην Θάσο.
Το βράδυ μπήκε στο λιμάνι της Καβάλς το ατμόπλοιο «Μαργαρίτα» και σε αυτό δέχεται την επιβίβαση το 21ο σύνταγμα Κρητών, χωρίς να πάρει έγκριση από τον Χατζόπουλο, ο σωματάρχης αρνείται, τις διαπραγματεύσεις πληροφορείται με τους Αγγλογάλλους και ο φον Σβάινιτς και ειδοποιεί τον Χατζόπουλο ότι η μεταφορά πρέπει να γίνει χωρίς άλλο στις 6 μμ στην Δράμα, αλλιώς δεν ισχύει η συμφωνία .
Βουλγάρικα αεροπλάνα βομβαρδίζουν το λιμάνι στόχος το πλοίο «Άρης» που είναι κατάφορτο με πολεμικό υλικό. Ο Χατζόπουλος διατάσσει στις 11 το βράδυ να περάσουν τις βουλγαρικές προφυλακές .
Στις 9 το βράδυ φτάνει η διαταγή του Καλλάρη για μεταφορά στον Βόλο με τους Άγγλους, ο Χατζόπουλος προβάλει δικαιολογίες και αρνείται την εκτέλεση .
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Καρτ – ποστάλ με 3 στιγμιότυπα από την άφιξη του 4ου σώματος στρατού στο Γκέρλιτς, το Σεπτέμβριο του 1916.
400 αξιωματικοί και 6.000 στρατιώτες παίρνουν τον δρόμο για την Δράμα και μετά «φιλοξενούνται» στο ΓΚΕΡΛΙΤΣ της Σαξονίας! Και γράφει επί αυτού ο Βεντήρης (Β σελ 189) « Η απάτη, αι ύβρεις, αι ταπεινώσεις, κατέληγαν εις ωμόν εκβιασμόν.
Ο Χατζόπουλος τον υπέστη και εξέδωκεν αμέσως την διαταγήν της μεταβάσεως των στρατευμάτων εις τας βουλγαρικάς προφυλακάς, δια την 11ην νυκτερινήν ώραν. Η φιλοξενία του Χίντεμπουργκ μεταβάλετο εις βιαίαν απαγωγήν, εκ της οποίας δεν έλειπαν ούτε τα λακτίσματα. Μετ ολίγον, η πρωτοπορεία των ελληνικών στρατευμάτων διήρχετο τας ξένας προφυλακάς, υπό την μόλις συγκρατούμενην χλεύην των Βουλγάρων. 400 αξιωματικοί και υπέρ 6.000 οπλιτών κατέβαιναν εις επονείδιστον αιχμαλωσίαν. Δεν ηγωνίσθησαν, δεν ενικήθησαν, παρεδίδοντο δια να μην πολεμήσουν τυχόν εις το μέλλον».
Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας πέθαναν από ασθένειες και κακουχίες 7 αξιωματικοί μεταξύ των οποίων και ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Ιωάννης Χατζόπουλος (Πάτρα 1-1-1862 - Γκέρλιτς 5-4-1918), ο οποίος μάλιστα αντικαθιστούσε τον Σωματάρχη Αντιστράτηγο Στέφανο Γενάδη, και ο Ιερέας του 19ου ΣΠ Μιχαηλίδης Νικόδημος (1857 - Μάιο 1917). Επίσης πέθαναν και 322 οπλίτες.
Για να καταλάβεις την αξία των Γερμανικών διαβεβαιώσεων θα διηγηθώ τι συνέβη μετά το Γκέρλιτς
Ο Συνταγματάρχης Χατζόπουλος πήγε στο Γερμανικό στρατηγείο στο Πλέσσεν και εκεί ο ίδιος Χίντεμπουργκ του είπε μπροστά σε Έλληνες αξιωματικούς:
«Εγώ διέταξα την κατάληψιν της Καβάλας. Δεν ηδυνάμην να αφήσω εις τα νώτα μου, ενώ ηγωνιζόμην εις τον Στρυμόνα, ένα στράτευμα, το οποίον ηδύνατο από μιας στιγμής εις την άλλην μα με προσβάλη, όταν η Ελλάς πιεζομένη υπό της Αντάντ θα εξήρχετο της ουδετερότητος εναντίον μας».
Και ο πρέσβης της Ρωσίας Δεμίδωφ (προσωπικός φίλος του Κωνσταντίνου) τηλεγραφεί την 31/8/1916 στην Πετρούπολη:
«Άγγλος ναύαρχος τηλεγραφεί ότι η ελληνική φρουρά της καβάλας παρεδόθη εις τους Βουλγάρους. Τινά αποσπάσματα αυτής μόνον πρόφθασαν να επιβιβασθώσιν , μεταφέρθησαν κατά διαταγήν του υπουργού στρατιωτικών (Καλλάρη) ως μετεδόθη αύτη από τον Άγγλο ναύαρχον, υπό του τελευταίου εις Θεσσαλονίκην , όπου εδρεύει η επαναστατική κυβέρνησις αντί του βόλο. Η πράξις αυτή του ναυάρχου θεωρείται ως απιστία. Ο Έλλιοτ έδωσε προ ολίγου επείγουσαν διαταγήν να μεταφερθώσι τα τμήματα ταύτα εις Βόλον».
Η διοίκηση του Δ Σώματος Στρατού αντί της έντιμης πάλης με τον εχθρό ή έστω της μεταφοράς του για να συνεχίσει τον πόλεμο στην Θεσσαλονίκη έθεσε το ζήτημα ή στον Βόλο ή στους Βουλγάρους, τέτοια ΤΥΦΛΩΣΗ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Έλληνας στρατιώτης στο Γκέρλιτς. « Ηταν η πρώτη μαζική συνάντηση Ελλήνων- Γερμανών σε γερμανικό έδαφος » λέει ο κ. Αλεξάτος.
ΝΕΩΤΕΡΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Τον Νοέμβριο του 2006 έγραψα μια ιστορία που μου έκανε
τρομερή εντύπωση και την είχα μάθει κατα λάθος εξ’ αιτίας ενός ντοκυμανταίρ.
Ψάχνοντας βρήκα, τότε, ελάχιστα στοιχεία, κυρίως προερχόμενα από άρθρο της
Βένας Γεωργακοπούλου στην Ελευθεροτυπία και μερικών άλλων site, της ταινίας κυρίως.
Στην πορεία ο server, ως γνωστό, χτύπησε και τα κείμενα γίνανε ακαταλαβίστικα.
Γι’ αυτούς που έχουν υπερφυσικές δυνατότητες το αρχικό κείμενο είναι εδώ. Αυτές
τις μέρες κλείνουν και 93 χρόνια από τα γεγονότα.
Η ιστορία έχει ως εξής :
Η Φωνογραφική Επιτροπή του Βασιλείου της Πρωσίας στα χρόνια
1915-1919 αποφασίζει να επισκέπτεται στρατόπεδα συγκέντρωσης για να ηχογραφεί
ξένες γλώσσες και μουσικές, με σκοπό να ιδρύσει «Μουσείο των Φωνών των Λαών».
Στο Γκέρλιτζ καταφτάνει ο καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας Αύγουστος
Χάιζεμπεργκ, που μιλά ελληνικά. Προετοιμάζει, αλλά και καταγράφει λεπτομερώς,
τις ηχογραφήσεις (12-17 Ιουλίου 1917). Οι εβδομήντα δίσκοι των 78 στροφών, που
σήμερα ψηφιοποιημένοι ανήκουν στο Αρχείο Ηχητικού Υλικού του Πανεπιστημίου του
Humbolt, είναι θησαυρός.
Γιατί πήγανε στο Görlitz, μα γιατί εκεί υπήρχανε 6500
Έλληνες υπό ειδικό καθεστώς αιχμαλωσίας, μια και αποτελούσαν το Δ’ Σώμα Στρατού
που είχε παραδοθεί από τον Συνταγματάρχη του, Ιωάννη Χατζόπουλο, χωρίς η Ελλάδα
επίσημα να έχει μπει στον πόλεμο. Η ιστορία όλη εξιστορείται, σε ένα πρόσφατο
άρθρο που βρήκα εδώ. Μόνο που είναι αρκετά ωραιοποιημένη. Θέλω να πω ότι παρ’
ότι το αναφέρει δεν στέκεται στο ότι η πραγματική αιτία της παράδοσης ήταν η
κλασσική έχθρα των Βενιζελικών με τους Βασιλικούς. Η γνωστή μαλακία της φυλής.
Ο Χατζόπουλος παρέδωσε τις δυνάμεις του και μέσω Δράμας
φύγανε με τρένο για Γερμανία. Μαζί τους 93 γυναίκες των αξιωματικών, 5 παιδιά
και ένας τούρκος μουλαράς με το μουλάρι του, που είδε φως και μπήκε, θέλοντας
να βρει την τύχη του στα ξένα. Το Görlitz είχε ετοιμαστεί και τους περίμενε,
ειδικός χώρος, στην ουσία ακόμα ένα χωριό για τους Έλληνες. Το ότι δεν ήταν
συνηθισμένοι αιχμάλωτοι το φανερώνει και η παρακάτω περιγραφή της παρέλασης του
σώματος, κατά την είσοδό τους στο χωριό, από το σατυρικό γερμανικό περιοδικό
kladderadatsch :
«παραταχθείτε! φωνάζει ένας αξιωματικός. Ένας Έλληνας
αξιωματικός στο Γκέρλιτς της Σιλεσίας, Επιτελείο γερμανών αξιωματικών ανεβαίνει
στην αποβάθρα. Μαυροντυμένοι επίσημοι, με κυλίνδρους στο κεφάλι και ανθοδέσμες
στα χέρια, εμφανίζονται ξαφνικά. Γερμανική ορχήστρα παίζει τον ελληνικό εθνικό
ύμνο.
Σκασμός δεν είμαστε στην Αθήνα! Σε τετράδες, το όπλο επ’ ώμου ετοιμάζονται για παρέλαση. Προσοχή ρε παιδιά να τους δείξουμε τι αξίζουμε. Η γερμανική μπάντα μπροστά. Κόσμος πολύς στοιβαγμένος στους δρόμους και στα παράθυρα. Από ένα ξενοδοχείο κρέμονται δύο Ελληνικές σημαίες.
Οι άνθρωποι κοιτάνε περίεργα. Παιδιά τρέχουν και τους κοιτάζουν στα μάτια. Όλοι ξανθοί είναι εδώ πέρα. Οι ελληνικές αρβύλες χτυπάνε την άσφαλτο του γερμανικού δρόμου σαν σιδερένιο χαλάζι. Ρίγη συγκινήσεως τους διαπερνούν.
Ολόκληρη η πόλη στο πόδι. Μεγάλη πόλη το Γκέρλιτς, λέτε να είναι πιο μεγάλη από την Αθήνα; Η πόλη τελειώνει και αρχίζει η εξοχή. Ο κόσμος έχει λείψει. Γύρω – γύρω πράσινα λιβάδια. Το βράδυ σιωπηλό και ξένο. Εδώ θα μείνουμε λοιπόν;
Πάνω από την είσοδο μια μεγάλη επιγραφή. «Χαίρετε». Γύρω παραπήγματα σαν τελωνειακοί σταθμοί. Τι άνθρωποι είναι αυτοί οι Γερμανοί; Νάμαστε λοιπόν εδώ στο Γκέλιτς. Ελλάδα – Ελλάδα πότε θα σε ξαναδούμε;».
Σκασμός δεν είμαστε στην Αθήνα! Σε τετράδες, το όπλο επ’ ώμου ετοιμάζονται για παρέλαση. Προσοχή ρε παιδιά να τους δείξουμε τι αξίζουμε. Η γερμανική μπάντα μπροστά. Κόσμος πολύς στοιβαγμένος στους δρόμους και στα παράθυρα. Από ένα ξενοδοχείο κρέμονται δύο Ελληνικές σημαίες.
Οι άνθρωποι κοιτάνε περίεργα. Παιδιά τρέχουν και τους κοιτάζουν στα μάτια. Όλοι ξανθοί είναι εδώ πέρα. Οι ελληνικές αρβύλες χτυπάνε την άσφαλτο του γερμανικού δρόμου σαν σιδερένιο χαλάζι. Ρίγη συγκινήσεως τους διαπερνούν.
Ολόκληρη η πόλη στο πόδι. Μεγάλη πόλη το Γκέρλιτς, λέτε να είναι πιο μεγάλη από την Αθήνα; Η πόλη τελειώνει και αρχίζει η εξοχή. Ο κόσμος έχει λείψει. Γύρω – γύρω πράσινα λιβάδια. Το βράδυ σιωπηλό και ξένο. Εδώ θα μείνουμε λοιπόν;
Πάνω από την είσοδο μια μεγάλη επιγραφή. «Χαίρετε». Γύρω παραπήγματα σαν τελωνειακοί σταθμοί. Τι άνθρωποι είναι αυτοί οι Γερμανοί; Νάμαστε λοιπόν εδώ στο Γκέλιτς. Ελλάδα – Ελλάδα πότε θα σε ξαναδούμε;».
Σε λίγο χρόνο η κοινότητα απέκτησε και δική της εφημερίδα. Ένα μήνα μετά από την παρέλασή τους η ελληνική κοινότητα αποκτά την εφημερίδα “Τα ΝΕΑ του Görlitz”. Σύμφωνα με τις πηγές η εφημερίδα τα πήγε πολύ καλά σε σημείο να γίνει και Παγερμανική
Εκδότης ο Γερμανός που εξέδιδε την τοπική γερμανόφωνη εφημερίδα και αρχισυντάκτης ο Έλληνας αξιωματικός Διονύσιος Αγαπητός. Ήταν τετρασέλιδη και εκδιδόταν καθημερινά εκτός Κυριακής. Περιείχε κείμενα από τα πολεμικά μέτωπα, ειδήσεις από την ελληνική πολιτική σκηνή, άρθρα, αναλύσεις, χρονογραφήματα, αγγελίες και διαφημίσεις. Η απήχηση ήταν μεγάλη και εκατοντάδες συνδρομές δεχόταν η εφημερίδα από παντού, ενώ η κυκλοφορία της έφτασε μέχρι και το Βερολίνο.
Το 1918 έγινε πανγερμανικής εμβέλειας με έδρα το Βερολίνο και αλλαγή του τίτλου της σε «Ελληνικά Φύλλα». Εκτός από τις εφημερίδες κυκλοφόρησαν στην Γερμανία και άλλα έντυπα στην Ελληνική ή την Γερμανική γλώσσα. Εκεί πρωτοεκδόθηκε η ποιητική συλλογή «Το τραγούδι των σκοτωμένων – Κρυφός καημός» του Βασίλη Ρώτα, υπολοχαγού τότε στο Γκέρλιτς και αργότερα διάσημου συγγραφέα θεατρικών έργων και ιδρυτή του θεάτρου του βουνού στα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Επίσης εκδόθηκαν τα «Γράμματα από την Γερμανία» του Λέοντα Κουκούλα, επίσης αξιωματικού. Ανάμεσα στους στρατιώτες ήταν και οι Βασίλης Αργυρόπουλος κωμικός ηθοποιός συνεργάτης της Κυβέλης, ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης κ.α.
Το 1918 έγινε πανγερμανικής εμβέλειας με έδρα το Βερολίνο και αλλαγή του τίτλου της σε «Ελληνικά Φύλλα». Εκτός από τις εφημερίδες κυκλοφόρησαν στην Γερμανία και άλλα έντυπα στην Ελληνική ή την Γερμανική γλώσσα. Εκεί πρωτοεκδόθηκε η ποιητική συλλογή «Το τραγούδι των σκοτωμένων – Κρυφός καημός» του Βασίλη Ρώτα, υπολοχαγού τότε στο Γκέρλιτς και αργότερα διάσημου συγγραφέα θεατρικών έργων και ιδρυτή του θεάτρου του βουνού στα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Επίσης εκδόθηκαν τα «Γράμματα από την Γερμανία» του Λέοντα Κουκούλα, επίσης αξιωματικού. Ανάμεσα στους στρατιώτες ήταν και οι Βασίλης Αργυρόπουλος κωμικός ηθοποιός συνεργάτης της Κυβέλης, ο ζωγράφος Παύλος Ροδοκανάκης κ.α.
Πηγές :
Από την “Μακεδονία” του 1916 από το ψηφιακό
αρχείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης
“ΒΗΜΑ” http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=345243
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου